اتاقی از آن خود اثری از ویرجینیا وولف درباره مسئله «زن و داستان» است که در ابتدا در قالب دو سخنرانی در حضور زنان دانشجو در کمبریج برگزار شد اما بعد از آن ذهن وولف همچنان درگیر این موضوع بود. بنابراین او تصمیم گرفت مباحث را به شکل کامل‌تری در قالب کتاب ارائه کند و عنوان کتاب را از «زن و داستان» به «اتاقی از آن خود» تغییر می‌دهد. این کتاب یک سال پس از سخنرانی‌ها منتشر شد.
محور اصلی صحبت‌های وولف به دلایل این موضوع می‌پردازد که چرا تعداد زنان شاعر و رمان‌نویس تاکنون کم بوده است. وولف در بررسی‌های اولیه خود پاسخ به این سوال را در ساختار کلی خانه و خانواده می‌بیند که نوشتن در اتاق نشیمن آسان نبود چرا که بعید بود زنی پیدا شود که حتی نیم ساعت از وقتش از آن خودش باشد. اما کتاب حاضر مسئله را به شکل دقیق‌تر و گسترده‌تری بررسی می‌کند.
ویرجینیا وولف رمان‌نویس، مقاله‌نویس، منتقد، فمینیست و از زنان برجسته زمان خود بود که رمان‌های مهمی خلق کرده است. زندگی وولف فراز و نشیب بسیار داشت اما او از جوانی همواره رویای نویسندگی در سر داشت و به همین دلیل به دنبال استقلال مادی و معنوی بود. استقلالی که بعدها به شکلی جالب به دست می‌آورد. (در کتاب در این باره صحبت می‌کند.) وولف در طول زندگی بارها دچار بیماری روانی شد و نهایتاً در سال ۱۹۴۱ به زندگی خود پایان داد.
وولف درباره کتاب حاضر که در بستر بیماری در ذهن او شکل گرفت می‌نویسد:
با چنان سرعتی می‌نوشتم که وقتی قلم به دست می‌گرفتم مثل بطری آبی بودم که سر و ته شده باشد. با نهایت سرعتی که می‌توانستم می‌نوشتم؛ بیش از حد سریع، چون حالا برای تصحیح آن نوشته‌ها باید زحمت بکشم؛ اما این روش به آدم آزادی می‌دهد و اجازه می‌دهد از فکری به فکر دیگر بپرد.
[ » معرفی و نقد کتاب: رمان ژرمینال – نشر نیلوفر ]
کتاب اتاقی از آن خود
راوی کتاب زیاد روی اسم خود حساس نیست چرا که به اعتقاد او این مسئله هیچ اهمیتی ندارد. او می‌گویند می‌توانید «مرا مری بیتون، مری سیتون، مری کامایکل یا هر نامی که دوست دارید بنامید.» چیزی که مهم است سرنوشت زن و اتفاقاتی است که بر او گذشته است.
در ابتدا کتاب با تصویر مری در محوطه یک دانشگاه خیالی آغاز می‌شود و مشکلاتی که این حضور ساده در دانشگاه برای او ایجاد می‌کند. به عنوان مثال مری را از چمن‌های محوطه به قسمت خاکی منتقل می‌کنند و حتی اجازه ورود او به کتابخانه را بدون همراهی یک مرد نمی‌دهند. در ادامه سختی‌های زنان در روزگار گذشته بررسی می‌شود و این تمثیل جالب مطرح می‌شود که اگر شکسپیر یک خواهر داشت بعید بود بتواند هیچ موفقیتی کسب کند.
مشکلات بسیاری مانند کارهای خانه، نداشتن تحصیل، ازدواج زود هنگام، روبه‌رو شدن با دیگر مردان، طرد شدن و غیره موانعی هستند که هرگز اجازه نمی‌دهند خواهر شکسپیر تبدیل به یک زن شاعر و نویسنده شود. با پیش بردن این مثال‌ها ویرجینیا وولف مسائل مهم خود را مطرح می‌کند.
این کتاب به سبکی نو نوشته شده که نیمی محاوره و نیمی گفت‌وگوی درونی است و البته ساختاری داستان‌گونه دارد اما بیشتر از هر چیز شبیه جستاری مدرن است. کتابی که در اصل یک متن فمینیستی است و به مسائلی مانند: «گمنامی زنان، تاریخ ادبیات زنان، تاثیر سبک و ارزش‌های مردانه در نوشته‌های زنان، خشم و نفرت و مخاطرات آن برای هنرمند، تحلیل رمان به منزله ژانر اصلی نوشتار زنان، پیش‌بینی آینده زن و داستان با توجه به آزادی‌های تازه یافته زنان در اوایل قرن بیستم، تاکید بر وجوه مادی زندگی و تاثیر آن بر نویسندگی زنان و بالاخره امید به پیدایش داستانی شعرگونه و سبکی که به نوشتار زنان نزدیک‌تر باشد.»
عنوان کتاب شاید بیشتر از هرچیز توجه خواننده را به خود جلب کند. وولف هم در اولین جملات کتاب سعی دارد این موضوع را توضیح دهد که مسئله زن و داستان چه ربطی به داشتن اتاقی از آن خود دارد؟ بنابراین شروع به بررسی مسائل مختلف می‌کند: چه چیزهایی لازم است تا زنان به شاعران بزرگی تبدیل شوند؟ به زنانی مشهور که نوشته‌هایشان سبکی تازه و رنگ و بویی زنانه داشته باشد نه آن ارزش‌هایی که مردان ایجاد کرده‌اند. وولف پس از بررسی‌های فراوان در نهایت به این نتیجه می‌رسد که زنان به این موارد احتیاج دارند: پول، امکان تحصیل، وقت کافی و البته اتاقی از آن خود. یکی از شرایط لازم برای سرودن شعر و شاعر شدن این است که زن زیر سایه مرد نباشد. چرا که:
طی همه این قرن‌ها زنان چون آینه‌هایی عمل کرده‌اند که قدرتی جادویی و خوشایند دارند و می‌توانند قامت مرد را دو برابر اندازه واقعی‌اش نشان بدهند. (کتاب اتاقی از آن خود اثر ویرجینیا وولف – صفحه ۶۳)
همچنین لازم است که زنان به قدرت آزادی و استقلال فکری برسند تا در اوقات فراغتی که دارند بتوانند در اتاقی که خاص خودشان است مشغول نوشتن شوند. و البته پیش‌نیاز این‌ها دوباره همان استقلال مالی است. خود وولف درآمد ثابتی داشت که به شکل ارث به او رسید، بنابراین از تغییراتی که این درآمد ثابت در روحیه‌اش ایجاد می‌کند به خوبی آگاه است. وولف تاکید می‌کند که همین درآمد ثابت که به دنبال آن مسکن، خوراک و لباس می‌آید باعث می‌شود نفرت و تلخکامی هم به پایان برسد. وولف می‌نویسد:
به راستی جالب است که یک درآمد ثابت چه تغییری در روحیه آدم به وجود می‌آورد. هیچ نیرویی در دنیا نمی‌تواند پانصد پوندم را از من بگیرد. خوراک، مسکن و لباسم برای همیشه تامین است. بنابراین نه تنها تلاش و کار، بلکه نفرت و تلخکامی نیز به پایان می‌رسد. لازم نیست از مردی متنفر باشم؛ او نمی‌تواند آسیبی به من برساند. لازم نیست تملق مردی را بگویم؛ او چیزی ندارد که به من بدهد. (کتاب اتاقی از آن خود اثر ویرجینیا وولف – صفحه ۶۶)
اما این موضوع در ادامه نتیجه‌ای بسیار مهم‌تر و اساسی در پی خواهد داشت که وولف از آن به عنوان موضع جدید نسبت به نیمه دیگر بشریت یاد می‌کند. موضعی که در آن دیگر «سرزنش کردن یک طبقه یا یک جنسیت» مسخره است.
درنهایت پیشنهاد وولف به زنان چیست؟ در درجه اول وولف امیدوار است که «هر طور شده، آن‌قدر پول به دست بیاورید که بتوانید سفر کنید و دنیا را ببینید، درباره آینده یا گذشته جهان تامل کنید، درباره کتاب‌ها خیالپردازی کنید و در گوشه و کنار خیابان پرسه بزنید و بگذارید نخ ماهیگیری فکرتان به اعماق رودخانه برود.» اما در مرحله بعد خیلی ساده و بدون تکلف از زنان می‌خواهد که بیاید «خودمان باشیم و نه هیچ چیز دیگری.»
نکته نهایی سوالی است که وولف در اواخر کتاب مطرح می‌کند. سوالی که خطاب به زنان است به خاطر همه کارهایی که انجام نداده‌اند: «عذر شما چیست؟» خود وولف به شکل مختصر به این سوال جواب می‌دهد که نشان می‌دهد همه موارد بحث شده در کتاب «لازم» است وجود داشته باشند تا زنان شاعران و رمان‌نویسان بزرگی شوند اما اینکه هر کدام به تنهایی «کافی» باشند یا نه مسئله دیگری است.
[ » معرفی و نقد کتاب: کتاب گزارش به خاک یونان – نشر نیلوفر ]
درباره کتاب ویرجینیا وولف
بررسی‌های وولف در کتاب نشان می‌دهد که داشتن اتاقی از آن خود شرط لازم برای حرکت به سمت آزادی‌های بعدی است اما این شرط ممکن است کافی نباشد. بنابراین مسائل دیگر هم در کتاب مطرح می‌شود که باعث به وجود آمدن یک جنبش فمینیستی شده است.
مترجم – که ترجمه خوبی ارائه کرده – در مقدمه خود اهمیت کارهای وولف و البته نقدهایی که به او وارد است را مورد بررسی قرار داده و نشان می‌دهد این کتاب تنها در شیوه نگارش و نثر مدرن آن خلاصه نمی‌شود. در قسمتی از مقدمه آمده است:
اتاقی از آن خود سرآغاز یک جریان فکری بسیار انقلابی است که به طور کلی نظریه‌پردازی فمینیسم و به طور خاص نقد ادبی فمینیسم را شکل می‌دهد. اگرچه مسئله زن و محرومیت‌های فردی و اجتماعی او پیش از وولف و طی قرون متمادی مطرح می‌شود، وولف اولین کسی است که محرومیت‌های زن و مشکلات او را در تقابل با گفتمان‌های غالب و پیش‌فرض‌ها بررسی می‌کند. وولف و اتاقی از آن خود مرحله‌ای تازه از فمینیسم را آغاز می‌کنند.
جنبش فمینیسم تا قبل از وولف موفقیت‌های زیادی داشت که شامل امکان تحصیل، مالکیت، داشتن حق رای و بسیاری دیگر از امکانات اجتماعی و فردی دیگر برای زنان بود اما چیزی که وولف پیشتاز آن بود مرحله سوم جنبش فمینیسم نام دارد. مرحله‌ای که نقد فمینیستی نام دارد و در آن «بررسی و شناخت تاریخی و اجتماعی حرکت زن به منزله یک جریان فکری موجه در تضاد با گفتمان‌های غالب مردمدار» مطرح می‌شود.
اما همان‌طور که اشاره شد، نقدهای دیگری هم به کتاب وولف وارد است. از جمله اینکه خود وولف از طبقه مرفه و روشنفکر بود و در کتابش به عامه زنان توجه نمی‌کند بلکه توجه‌اش «تنها معطوف به زن نابغه، زن نویسنده و زن هنرمند» است.»
در نهایت اینکه درباره مفاهیم کتاب می‌توان بسیار نوشت و بحث کرد اما هیچ‌چیز جای بارها و بارها خواندن کتاب را نمی‌گیرد. بنابراین شما را ترغیب می‌کنیم که به مطالعه این کتاب خوب بپردازید.
[ » معرفی و نقد کتاب: کتاب جنس دوم – اثر سیمون دو بووُآر ]
جملاتی از کتاب اتاقی از آن خود
زنی که می‌خواهد داستان بنویسد باید پول و اتاقی از آن خود داشته باشد؛ و این‌کار، همان‌طور که خواهید دید، معضل بزرگ ماهیت واقعی زن و ماهیت واقعی داستان را حل‌نشده باقی خواهد گذاشت. (کتاب اتاقی از آن خود – صفحه ۲۴)
چرا مردان شراب می‌نوشیدند و زنان آب؟ چرا یک جنسیت آن‌قدر غنی بود و دیگری آن‌قدر فقیر؟ فقر چه اثری بر داستان دارد؟ چه شرایطی برای خلق آثار هنری لازم است؟ هزار سوال با هم به ذهنم هجوم می‌آورد. (کتاب اتاقی از آن خود – صفحه ۵۱)
در بیهودگی ما و در رویاهای ماست که حقیقتِ پنهان گاهی اوقات آشکار می‌شود. (کتاب اتاقی از آن خود – صفحه ۵۹)
تصورش هم محال است که زنی در زمان شکسپیر نبوغ شکسپیر را داشته باشد. زیرا نبوغی نظیر نبوغ شکسپیر در میان کارگران و بی‌سوادان و خدمتکاران به وجود نمی‌آید. این نبوغ در انگلستان در میان ساکسون‌ها و بریتون‌ها به وجود نمی‌آید. امروز این نبوغ در میان طبقات کارگر به وجود نمی‌آید. پس چگونه ممکن بود در میان زنانی پدیدار شود که به گفته‌ی پروفسور ترولیان کارشان قبل از پایان نوجوانی شروع می‌شد و اجبار والدین و قدرت قانون و سنت اجتماعی آنان را وامی‌داشت تا به آن تن دهند؟ (کتاب اتاقی از آن خود – صفحه ۸۰)
ادبیات مملو از لاشه‌های خردشده مردانی است که بیش از حد به عقیده دیگران اهمیت می‌دادند. (کتاب اتاقی از آن خود – صفحه ۸۹)
شاهکارها منفرد و تنها به دنیا نمی‌آیند؛ نتیجه سالها تفکر همگانی، تفکر گروهیِ مردم هستند؛ بنابراین تجربه توده مردم پشتوانه صدایی واحد است. (کتاب اتاقی از آن خود – صفحه ۱۰۱)
هیچ‌کس نمی‌توانست مسئله را ساده‌تر از این مطرح کند. «شاعر فقیر نه در این روزها و نه در دویست سال اخیر کوچکترین شانسی نداشته… امید به رهایی و رسیدن به آن استقلال فکری که آثار بزرگ در آن پدید می‌آید، برای کودکی فقیر در انگلستان فقط اندکی بیشتر از پسرِ یک برده آتنی است.» مسئله همین است. استقلال فکری به عوامل مادی وابسته است. شعر به استقلال فکری وابسته است و زنان همیشه فقیر بوده‌اند، نه فقط در دویست سال اخیر بلکه از آغاز تاریخ. زنان در مقایسه با پسران بردگان آتنی استقلال فکری کمتری داشتند. پس زنان کوچکترین شانسی برای سرودن شعر نداشتند. به همین دلیل است که من این اندازه روی پول و اتاقی از آن خود تأکید می‌کنم. (کتاب اتاقی از آن خود – صفحه ۱۵۲)
از شما می‌خواهم همه‌جور کتابی بنویسید، و در مورد هیچ موضوعی، هر قدر بی‌اهمیت و پیش‌پاافتاده یا مهم، تردید نکنید. امیدوارم، هر طور شده، آن‌قدر پول به دست بیاورید که بتوانید سفر کنید و دنیا را ببینید، درباره آینده یا گذشته جهان تامل کنید، درباره کتاب‌ها خیالپردازی کنید و در گوشه و کنار خیابان پرسه بزنید و بگذارید نخ ماهیگری فکرتان به اعماق رودخانه برود. زیرا من به هیچ وجه شما را به داستان محدود نمی‌کنم. (کتاب اتاقی از آن خود – صفحه ۱۵۳)
به اعتقاد من، اگر ما یک قرن دیگر زندگی کنیم – منظورم زندگی معمولی است، یعنی زندگی واقعی نه زندگی‌های کوچک و جداگانه فردی – و هر کدام سالی پانصد پوند درآمد و اتاقی از آن خود داشته باشیم؛ اگر آزادی و شهامت آن را داشته باشیم که هرچه فکر می‌کنیم بنویسیم؛ اگر قدری از اتاق نشیمن عمومی بگریزیم و انسان‌ها را نه فقط در ارتباط با یکدیگر بلکه در ارتباط با واقعیت ببینیم؛ همین‌طور آسمان و درخت‌ها یا هرآنچه را که به خودی خود هست؛ اگر بتوانیم از ورای لولوخوره میلتون نگاه کنیم، زیرا هیچ انسانی قادر نیست این منظره را نادیده بگیرد؛ اگر با واقعیت روبه‌رو شویم، زیرا واقعیت این است که کسی وجود ندارد که به او تکیه کنیم و ما تنها هستیم و با دنیای واقعی سروکار داریم نه فقط با دنیای زنان و مردان، در این صورت فرصت لازم فراهم خواهد شد و شاعر مرده، خواهر شکسپیر، قالبی را که بارها تهی کرده اشغال خواهد کرد. و مانند برادر خود، از زندگی شاعران گمنامی که پیشکسوت او بوده‌اند جان می‌گیرد و متولد می‌شود. (کتاب اتاقی از آن خود – صفحه ۱۵۹)
مشخصات کتاب
- عنوان: اتاقی از آن خود
- نویسنده: ویرجینیا وولف
- ترجمه: صفورا نوربخش
- انتشارات: نیلوفر
- تعداد صفحات: ۱۶۰
- قیمت چاپ هفتم: ۱۸۰۰۰ تومان
نظر شما در مورد کتاب اتاقی از آن خود چیست؟ لطفا اگر این کتاب را خوانده‌اید، حتما نظرات ارزشمند خود را با ما در میان بگذارید. با نظر دادن در مورد کتاب‌ها در انتخاب کتاب به همدیگر کمک می‌کنیم.
[ لینک: کانال تلگرام کافه بوک ]
» معرفی چند کتاب دیگر از نشر نیلوفر:
