بدون تردید، هر فرد کتابخوانی تا به حال یک بار ترجمه‌ی بد خوانده است. با علاقه زیاد سراغ کتابی می‌روید اما به محض شروع، احساس می‌کنید یک جای کار ایراد دارد! نهایتاً متوجه می‌شوید ترجمه کتاب خوب نیست. اما از کجا باید بفهمیم ترجمۀ خوب یک کتاب کدام است؟ اصلاً ویژگی‌های یک ترجمۀ خوب چیست؟ آیا فقط باید به مترجم کتاب دقت کرد و مثلا نقش ناشر را نادیده گرفت؟ ویراستار کتاب چطور؟ چاپ قانونی و یا غیرقانونی چه تاثیری می‌تواند داشته باشد؟ آیا کتاب قاچاق ترجمه‌ی بدی دارد؟
پیرامون انتخاب یک کتاب خوب برای مطالعه سوالات فراوانی وجود دارد. در این مطلب از وب‌سایت معرفی کتاب کافه‌بوک تلاش می‌کنیم تا در انتخاب یک ترجمه خوب به شما کمک کنیم. هدف اصلی ما در این مقاله، کمک به شناخت یک ترجمۀ خوب است اما به نکات مختلف دیگری نیز اشاره خواهیم کرد.
شاید بد نباشد قبل از شروع بحث، به این نکته اشاره کنیم که دیدگاه‌ها درباره مبحث «ترجمه» زیاد است. برخی از منتقدان ترجمه را چنان بزرگ می‌دانند که شکل‌گیری فرهنگ از طریق آشنا کردن مخاطب با کتاب‌های سرزمین دیگر را مدیون مترجم می‌دانند. برخی دیگر نیز ترجمه را شبیه به خیانت می‌دانند و اعتقاد دارند مخاطب باید اصل کلماتی را که یک نویسنده به کار برده است بخواند. در این میان بحث ترجمه مستقیم و غیرمستقیم نیز وجود دارد که از پرداختن به آن پرهیز می‌کنیم.
در هر صورت ما در کافه‌بوک شما کاربران محترم را به کتاب خواندن تشویق می‌کنیم. در کنار این موضوع تلاش هم می‌کنیم تا در انتخاب کتاب خوب و البته ترجمۀ خوب به شما کمک کنیم. در ادامه با ما همراه باشید.
ترجمۀ خوب
هر کتابی که در کافه‌بوک معرفی می‌شود، در ابتدا توسط تیم کافه‌بوک خوانده شده است. یعنی خود ما نیز مانند شما کتاب را مطالعه می‌کنیم، سپس از آن یک معرفی و یا نقد منتشر می‌کنیم. طبیعتاً ما هم وقتی کتابی را برای مطالعه انتخاب می‌کنیم به دنبال بهترین ترجمه آن هستیم تا هم از روند مطالعه لذت ببریم و هم به دیگران ترجمه خوب را معرفی کنیم. بنابراین اگر در انتخاب ترجمه یک کتاب شک و تردید دارید، می‌توانید سری به کافه‌بوک بزنید و کتاب مد نظرتان را جستجو کنید!
در برخی موارد از یک کتاب، بیشتر از یک ترجمه خوب وجود دارد! و یا امکان انتخاب بهترین ترجمه از میان دو یا چند ترجمه سخت است. این سردرگمی برای ما نیز پیش می‌آید. (افرادی که عشق کتاب هستند معمولا تمامی ترجمه‌های خوب یک کتاب را تهیه می‌کنند!) در این مواقع ما در کافه‌بوک ترجمه‌های مختلف کتاب را بررسی و مطلبی تحت عنوان مقایسه ترجمه منتشر می‌کنیم. برخی از مطالب زیر از همین دسته هستند:
اما شاید نام و اعتبار مترجم بهترین راه برای انتخاب یک کتاب باشد. شما حتی اگر با نویسنده و ناشر آشنایی نداشته باشید، نام یک مترجم کافی است تا با خیال راحت کتاب را تهیه کنید. مترجمان بزرگی وجود دارند که کافی است اسم آن‌ها روی جلد کتاب باشد تا مطمئن شویم که آن کتاب علاوه بر ترجمه خوب، ارزش مطالعه نیز دارد.
در نظر بگیرید در ادبیات آمریکای لاتین عبدالله کوثری چنان خوب و دقیق کار کرده که بعید است کسی به آمریکای لاتین علاقه‌مند باشد و کتابی از ترجمه‌های ایشان نخوانده است. یا ترجمه‌های سروش حبیبی را در نظر بگیرید؛ تصور کتاب‌های ادبیات روسیه بدون ترجمه‌های سروش حبیبی تقریباً غیرممکن است. هرچند آقای حبیبی از زبان‌های دیگر نیز ترجمه می‌کنند و هر فرد کتابخوانی مدیون ایشان است. در ادبیات فرانسه مهدی سحابی کار شگفت‌انگیز و بزرگی انجام داده است. رمان در جستجوی زمان از دست رفته از جمله ترجمه‌های این مترجم است. دنیای ادبیات آلمان و نویسنده‌های آلمانی‌زبان نیز بدون ترجمه‌های علی‌اصغر حداد غیرممکن است.
اشاره به ۴ مترجم در بالا به هیچ وجه کافی نیست. ما در ایران مترجمان بزرگی داریم که هرکدام از این عزیزان کتاب‌های بسیار خوبی ترجمه کرده‌اند. اجازه بدهید به طور خلاصه اسامی برخی از مترجمان بزرگ را ذکر کنیم. شما با خیال راحت می‌توانید ترجمه‌های این بزرگواران را تهیه کنید و از کیفیت ترجمه خاطرجمع باشید.
- محمد قاضی
- ابوالحسن نجفی
- نجف دریابندری
- منوچهر بدیعی
- مهستی بحرینی
- خشایار دیهیمی
- سروژ استپانیان
- آبتین گلکار
- رضا نجفی
- و…
تردید نداریم که مترجمان خوب و بزرگ دیگری هستند که ما در بالا به آن‌ها اشاره نکردیم. لطفاً در قسمت کامنت‌های همین صفحه اسامی مترجمان دیگر که ممکن است از قلم افتاده باشند را ذکر کنید. نکته مهم اینجاست که کتاب‌های این عزیزان را از ناشران معتبر و به شکل قانونی تهیه کنید. خرید کتاب‌های زیرزمینی و چاپ غیرقانونی با اسم این مترجمان بزرگ باعث ضربه به دنیای فرهنگ و کتاب می‌شود. (بحث و گفتگو درباره کتاب غیرقانونی و چاپ زیرزمینی کتاب را در مطلب دیگری مطرح خواهیم کرد.)
شاید گفتن این حرف عجیب باشد اما مترجم گمنام، که با یک ناشر گمنام کار می‌کند، عموماً مترجم خوبی نیست! این حرف یک حکم کلی است و مثال نقض هم دارد. در ذهن ما همین الان نمونه‌هایی هستند که با وجود گمنام بودن ترجمه‌های خوبی ارائه داده‌اند. اما فراموش نکنید که ناشران خوب، معمولاً ترجمه‌های خوب را کشف و منتشر می‌کنند.
برای آشنایی با چند کتاب معروف که ترجمه خوبی ندارند و عموماً توسط ناشران گمنام هم چاپ شده‌اند به تصویر زیر دقت کنید. این تصویر یک نمونه کوچک از دنیای کتابهایی است که به معنای واقعی کلمه ترجمۀ خوب ندارند.
در نظر بگیرید کتاب برادران کارامازوف هنوز به شکل مستقیم از زبان روسی ترجمه نشده است و عاشقان کتاب هنوز هم در حسرت خواندن یک ترجمه مستقیم و خوب از این کتاب هستند؛ آن‌وقت مترجمان گمنام که معلوم نیست چطور این کتاب را ترجمه کرده‌اند، چندین ترجمه روانه بازار کرده‌اند. اگر مایل به خواندن کتاب برادران کارامازوف هستید، پیشنهاد می‌کنیم مطلب مقایسه ترجمه برادران کارامازوف را بخوانید.
در انتخاب ترجمۀ خوب به ناشر کتاب هم دقت کنید. ناشران خوب و معتبر معمولاً اجازه نمی‌دهند ترجمه‌ای بد وارد کارنامه‌شان شود و یا بدون ویراستاری وارد بازار شود. به عنوان مثال نشر نیلوفر را در نظر بگیرید. این ناشر به حدی کتاب‌های خوب منتشر کرده است که غیرممکن است یک فرد کتابخوان کتابی از این نشر نداشته باشد. ضمن اینکه مترجمان بزرگ زیادی هم – مانند سروش حبیبی، ابوالحسن نجفی، منوچهر بدیعی و… – با این نشر همکاری داشته‌اند.
نشر نیلوفر یک مثال بود، اسم این ناشر محترم را آوردیم تا در کنار تعریف از کارهای مهمی که انجام داده است به بدسلیقه بودن آن‌ها نیز اشاره کنیم. در سال‌های اخیر نشر نیلوفر طراحی جلد کتاب‌های خود را تغییر داده و در میان کتاب‌خوانان به نشر کتاب صورتی معروف شده است. در کنار این طراحی جلد بسیار ضعیف، صفحه‌آرایی و چاپ نشر نیلوفر در برخی از کتاب‌های بسیار ضعیف و مایه تأسف است. با این حال شما اگر قصد داشته باشید کتاب خوب بخوانید، نشر نیلوفر کتاب‌های زیادی دارد. (درباره ناشران خوب و برجسته در آینده مطلبی منتشر خواهیم کرد.)
درنهایت ترجمۀ خوب را چطور پیدا کنیم؟
پیشنهاد ما این است: همه موارد مطرح شده در این مطلب را در نظر بگیرید و به یک فاکتور تکیه نکنید. ممکن است حتی مترجمان بزرگ هم ترجمه‌های ناخوب داشته باشند و یا ناشران معتبر کتاب‌های بد هم منتشر کرده باشند. بنابراین برای انتخاب یک ترجمۀ خوب همه جوانب را در نظر بگیرید. از دوستان کتابخوان کمک بگیرید، از فروشنده راهنمایی بخواهید و حتی در کافه‌بوک جستجو کنید!
فراموش نکنید یک کتاب با ترجمه خوب ممکن است شما را عاشق کتاب خواندن کند و در مقابل یک کتاب با ترجمه بد ممکن است شما را از این دنیای شگفت‌انگیز دور کند.
در پایان اگر نکته‌ای پیرامون ترجمۀ خوب دارید حتما در قسمت کامنت‌های همین مطلب برای ما بنویسید. با نظر دادن پیرامون کتاب‌ها و ترجمه‌های خوب به همدیگر کمک خواهیم کرد.
[ لینک: کانال تلگرام کافه بوک ]
