کتاب توپ‌های ماه اوت اثری از باربارا تاکمن است که نخستین بار در سال ۱۹۶۲ به چاپ رسید. تاریخ‌نگار برجسته، باربارا تاکمن، در این اثر موفق و برنده جایزه پولیتزر، سی روز از تابستان سال ۱۹۱۴ را روایت می‌کند که سرنوشت جنگ، قرن و درنهایت جهان امروز را تعیین کرد. این کتاب اثری جامع و بسیار آموزنده است که به دلیل توانایی مثال‌زدنی تاکمن در به تصویر کشیدن شخصیت واقعی عاملین کلیدی در وقوع جنگ، به اثری کلاسیک تبدیل شده که تا نسل‌ها، مخاطبین را به وجد خواهد آورد.
تاکمن در این کتاب شخصیت و اندیشه مردانی را موشکافی می‌کند که جنگ بزرگ را رقم زدند. او همچنین آنچه در کابینه‌ها و ستادها و جبهه‌ها گذشت روایت می‌کند. تا پرده از جنگی بردارد که به سه قاره کشیده شد و ارتش‌های چهار قاره در آن جنگیدند، نقطه‌ای از تاریخ که دنیای مدرن پس از آن آغاز می‌شود و قرن نوزدهم به پایان می‌رسد.
در قسمتی از متن پشت جلد کتاب آمده است:
قرار بود به تمام جنگ‌ها پایان دهد، اما مسائلی که انتظار می‌رفت با عملیات برق‌آسا حل شود ماند برای جنگ بعدی، و رقابت‌های اقتصادی و کینه‌های قومی بیست سال بعد شدیدتر بیرون زد. در این کتاب، میدان جنگ بوته‌ی آزمایشی است برای سنجش رفتار آدم‌ها در موقعیتی تاریخی که همیشه آرزویش را داشته‌اند تا لیاقت خویش را نشان دهند. و اینکه خطا، حماقت، خلق و خور و تصادف صرف تا چه حد بر ترکیب واقعیات عینی، منابع اقتصادی، موقعیت تاریخی، طرح‌های استراتژیک و اراده افراد اثرگذار است.
شاید اولین چیزی که درباره این کتاب توجه خواننده را به خود جلب کند، عکس روی جلد کتاب است. عکس سربازی که به همراه الاغی ماسک گاز به صورت دارند. این عکس و استفاده از ماسک در خلال جنگ جهانی اول، نشان دهنده این است که آلمان برای اولین بار از گاز خردل استفاده کرد. استفاده از این گاز را مساوی با جنایت جنگی می‌دانند.
[ » معرفی و نقد کتاب: سلام اول – تاریخ انقلاب آمریکا ]
کتاب توپ‌های ماه اوت
همان‌طور که بر روی جلد کتاب مشاهده می‌کنید، عنوان فرعی کتاب، روایت نخستین ماه جنگ جهانی اول است. اما این یک ماه به چه دلیل تا این اندازه اهمیت دارد؟ چه چیز در این یک ماه اتفاق افتاد که جهان بعد از آن به کلی تغییر کرد و سرنوشت هزاران نفر دستخوش تحول گردید..
باید اشاره کنیم که این کتاب در واقع فقط روایت نخستین ماه جنگ نیست و تنها یک سوم انتهایی کتاب به وقایع ماه اوت ۱۹۱۴ اختصاص دارد؛ دو سوم ابتدایی کتاب توپ‌های ماه اوت در حقیقت ادامه کتاب برج فرازان اثر تاکمن است. اما او این بار تمرکز بیشتری روی خود موضوع جنگ دارد. کتاب در ابتدا وضعیت نظامی و اجتماعی کشورها را در حدود یک دهه پیش از جنگ مشخص می‌کند و در بخش دوم به نقشه‌های هر یک از کشورها برای جنگی که در آینده قریب‌الوقوع است می‌پرداز و نشان می‌دهد چگونه سیاستمداران، روشنفکران و حتی مردم هر کشور در انتظار چنین جنگی بودند و برای آن لحطه‌شماری می‌کردند و می‌پنداشتند جنگی است که چهار ماهه به پایان می‌رسد در حالی که چهار سال به طول انجامید.
به هنگام مطالعه کتاب و یا حتی پیش از مطالعه کتاب، پیشنهاد ما به شما این است که حتما یک نقشه از اروپا و منطقه‌های تحت حکومت عثمانی قدیم کنار دستتان قرار دهید تا توضیحات نویسنده را بهتر درک کنید. همچنین با سرچ کردن تصویر ابزار و ادوات جنگی و نام افراد و مکان‌های ذکر شده در کتاب، جذابیت موضوع را برای شما دو چندان می‌کند.
توپ‌های ماه اوت پیش از اینکه راجع به جنگ جهانی اول یا حتی کتابی تاریخی باشد، داستانی گیرا و آمیخته‌ای جذاب از موقعیت‌های دلهره‌آور، تصمیم‌های سخت، تقابل‌های نفس‌گیر، دورویی، طمع، سمتگری، بی‌عدالتی‌ها، جبر، فداکاری، رشادت و قهرمانی است. برای مثال شرح حال ژنرال لانرزاک، فرمانده ارتش پنجم فرانسه که با تصمیمی حیاتی و سرخود، ارتش پنجم را از خطر حمله نجات می‌دهد، ولی بخاطر تصمیم بدون دستور، توبیخ و از فرماندهی برکنار می‌شود، اما پس از جنگ به ارزش عمل او پی می‌برند و مدال لیژیون دونور می‌گیرد.
یا شرح نبرد تاننبرگ که در آن روس‌ها قهرمانانه به عهد خود وفا کرده و هزار هزار خود را فدا کردند و شکست خوردند ولی نبردی را رقم زدند که آثارش در نبرد بعدی یعنی نبرد مارن، خون‌های ریخته شده‌شان را بی اثر نکرد. یا بریتانیای دورویی را می‌بینید که برخلاف روس‌ها، در مهمترین لحظات پشت فرانسه را خالی می‌کند و چهره کثیف سیاست را به نمایش می‌گذارند.
شاید جنگ جهانی ۴۸ ماه به طول انجامید و این کتاب فقط روایت یک ماه از آن است؛ اما حقیقت این است که جنگ واقعی همین یک ماه بود! به عبارتی پس از پایین نبرد مارن، چون هیچ یک از طرفین نتوانستد به تهاجم قاطعی علیه دشمن دست بزند، به باتلاقی گرفتار شدند که راه فراری از آن نبود. و این دقیقا همان اهمیت اتفاقات ماه اوت است!
فهرست مطالب کتاب توپ‌های ماه اوت عبارت است از:
- خاکسپاری
- آخرین نفر جناح راست لب کانال مانش
- سایه سدان
- فقط یک سرباز بریتانیایی
- غلتک روسی
- اول اوت: برلن
- اول اوت: پاریس و لندن
- اولتیماتوم در بروکسل
- پیش از برگ‌ریزان در خانه‌ایم
- گوبن که دشمنی در حال فرار بود
- لی‌یژ و آلزاس
- لندن: اعزام نیرو به فرانسه و بلژیک
- سامبر و موز
- هزیمت: لورن، آردن، شارل روآ، مونس
- قزاقا دارن میان
- تاننبرگ
- شراره‌های لوون
- آب‌های آبی، محاصره و بی‌طرف بزرگ
- عقب‌نشینی
- جبهه پاریس است
- چرخش فون کلوک
- آقاین، در ساحل مارن می‌جنگیم
همان‌طور در فهرست مطالب آمده است و اشاره شد، کتاب با تشییع جنازه ادوارد هفتم پادشاه انگلستان آغاز می‌شود. تشییع جنازه‌ای شکوهمند که بسیاری از بزرگان و پادشاهان جهان در آن حضور داشته‌اند. شخصیت مهمی در این تشییع جنازه جلوی صف تشییع‌کنندگان در کنار جرج پسر ادوارد هفتم و پادشاه جدید ایستاده؛ ویلهلمِ دوم، قیصر آلمان. قیصر خواهرزاده ادوارد هفتم بود. او غمگین از مرگ دایی‌جان در مجلس ختم خودنمایی می‌کرد اما در قلبش خوشحال بود. این مرگ و تشییع همان فرصت بود. آلمان در آن سال‌ها در سودای حکومت بر تمام اروپا بود اما زیر فشار بریتانیا و سروری ادوارد هفتم از این هدف دور مانده بود. با مرگ ادوارد، قیصر به آرزوی حکومت بر تمام جهان نزدیک‌تر شد.
ادوارد هفتم چند لقب در اروپا داشت و یکی از مهمترین آن‌ها عموی اروپا بود. ادوارد به واسطه مادر و همسرش روابط خانوادگی با بزرگان جهان داشت؛ ادوارد دایی ویلهلم دوم قیصر آلمان بود، شوهرخاله نیکلای دوم تزار روسیه و با بسیاری از شاهان جهان چون پادشاه نروژ، یونان، دانمارک، رومانی، اسپانیا و… روابط نزدیک خانوادگی داشت. اما این تشییع باشکوه به دلیل روابط خانوادگی نبود. خونگرمی ادوارد و دیپلماسی شخص‌اش باعث شده بود که در موازنه قدرت در جهان تغییر ایجاد کند.
تاکمن با بررسی این مراسم و سایر اتفاقات به دنبال آن، جنگی را روایت می‌کند که به جنگی بزرگ و خانمان‌سوز تبدیل شد. جنگی که در ابتدا جنگ بزرگ خوانده می‌شد و رفته رفته به جنگ جهانی اول معروف شد.
بسیاری از موارد از جمله رفتار ارتش آلمان در بلژیک در جریان این جنگ در قالب نوعی ناسیونالیسم بربرانه که مجهز به تسلیحات مدرن و شگردهای نوین نظامی شده بوده قابل توصیف است و تا حدی نشان می‌دهد فجایعی که سال‌ها بعد در دوره نازی‌ها و آدولف هیتلر رقم خورد پیشینه‌ها و ریشه‌های تاریخی داشت. آلمان‌ها این تفکر را داشتند که دیده نمی‌شوند، برای اینکه مردمان کشور‌های دیگر آن‌ها را همچون دهقان‌ها یا افرادی که در سطح پایین هستند نگاه می‌کردند و آن‌ها را قوم بدون فرهنگ و بربر می‌خواندند. آلمانی‌ها نیز به این اعتقاد رسیدند که جنگ بهترین راهکار برای به‌دست آوردن جایگاه اصلی‌شان می‌باشد.
جنگ جهانی اول با فروریختن حصارهای دنیای قدیم، بر تمام جهان اثر گذاشت و ایالات متحد را وارد صحنهٔ سیاست و رقابت‌های جهانی کرد. نقطهٔ عطفی شد در ختم دنیای قدیم. باربارا تاکمن در این کتاب روایاتی ناب و کمتر شنیده شده از پیش‌درآمد سیاسی جنگ جهانی اول می‌گوید که برای هر شیفته تاریخی جذاب خواهد بود. این که جنگ بزرگ چگونه آغاز شد و در ماه نخست این جنگ چه اتفاقاتی افتاد که نمی‌دانستید.
دید تاکمن در این کتاب همه‌جانبه، قلمش دقیق و چشم‌اندازی که در برابر خواننده می‌گذارد، گسترده است. متن او گواهی است بر ناتوانی انسان‌های قدرتمند در برابر تحولاتی که یقین داشتند در راه است و در روز واقعه می‌توانستند در برابر همگان اشک بریزند، اما قادر به عوض‌کردن «مسیر تاریخ» نبودند.
[ » معرفی و نقد کتاب: کتاب صلحی که همه صلح‌ها را بر باد داد – اثر دیوید فرامکین ]
[ » معرفی و نقد کتاب: کتاب برج فرازان – اثر باربارا تاکمن ]
جملاتی از متن کتاب
آلمانی‌ها، که خودشان را در روح و روان، در توان، در نیرو، صنعت و فضایل ملی برتر می‌دانستند، احساس می‌کردند شایسته‌اند کل اروپا قلمرو آن‌ها باشد.
در مرور بر جنگ جهانی اول هم می‌توان دید حتی در جوامعی که گفته می‌شود آفرینندهٔ مدرنیته‌اند، هیئت‌های حاکمه، رهبران، سیاسیون و تقریبً کل جامعه با اکراه در پی واقعیت‌های پیش‌بینی‌نشده نامطبوع روان بودند و علاقه‌ای به تغییر نداشتند – البته جز فتح سرزمین‌های دیگر و نابودی دشمنان. مدرنیته نه فرآیندی آگاهانه، بلکه برچسبی است دلبخواهی و مُد روز برای یک کاسه کردن مجموعه‌ای عظیم از تحولات پراکنده در جوامعی دور از هم در گذر زمان.
آلمانی‌ها تردید نداشتند وقتی یک بار برای همیشه پیروز شوند فرهنگشان خودبه‌خود و به طور طبیعی جایگزین فرهنگ‌های مبتذل و منحط و پست سایر ملت‌های اروپا خواهد شد. با همین طرز فکر بود که پس از اشغال بلژیک هنگامی‌که کسی به‌سوی سربازان آلمانی تیر می‌انداخت بی‌درنگ هر تنابنده‌ای را دم چنگشان می‌آمد می‌کشتند، زن و مرد و سالخورده و خردسال را به خط می‌کردند و به گلوله می‌بستند، خانه‌ها را می‌سوزاندند و دهکده‌ها را صاف می‌کردند. «گوته می‌گفت اگر قرار بر انتخاب میان بی‌عدالتی و بی‌نظمی باشد، آلمانی‌ها بی‌عدالتی را ترجیح می‌دهند.
انفجار گلوله‌های توپ تمام زمین‌ها را شخم زده و روزهاست باران می‌بارد. سی سانت که بکنی به آب می‌رسی. زمین بیش‌تر لجن است تا گِل. آدم قدم که برمی‌دارد هشت ده سانت فرومی‌رود و به‌زحمت می‌تواند پایش را بیرون بکشد. کسی که مدتی یک جا ایستاده یا نشسته به قدری در لجن فرومی‌رود که گیر می‌کند و دو سه نفر باید کمکش کنند بیرون بیاید. آدم‌هایی که برای رفت‌وآمد به ستاد گردان از سنگر بیرون می‌روند در گِل گیر می‌کنند و هرقدر داد می‌زنند نمی‌شود برایشان کمک فرستاد. آلمانی‌ها همین‌جوری این‌جا و آن‌جا توپ می‌اندازند. کسی که یک جسد پیدا کند روی آن بایستد یا بنشیند خیلی شانس آورده.
سال ۱۹۱۰ در بریتانیا نویسنده کتابی با عنوان توهم بزرگ، که به یازده زبان ترجمه شد و طرفداران بسیار یافت، ثابت می‌کرد جنگ در اروپا ممکن نیست، زیرا وابستگی مالی و اقتصادی ملت‌ها به یکدیگر به اندازه‌ای است که جنگ صرفهٔ اقتصادی ندارد؛ پس هیچ ملتی چنان احمق نیست که جنگ را شروع کند. عالِم و عامی، صلح‌دوست و جنگ‌طلب، اعیان و فقیر ظاهرآ باور کرده بودند جنگ برای عزت و شرف است نه فعالیتی اساسآ اقتصادی برای تصاحب چیزی یا حفظ مالکیت چیزهایی.
انسان‌ها نمی‌توانند جنگی با چنین ابعاد و دردی را بدون امید تاب بیاورند – امید اینکه خود هیبتِ آن تضمین خواهد کرد هرگز دوباره اتفاق نخواهد افتاد و امید اینکه وقتی با قاطعیت تا انتها ادامه یابد، پایه‌های دنیای با نظم بهتر گذشته خواهد شد. همانند درخشش رویای پاریس، که سربازان کلوک را سرپا نگه می‌داشت، سراب دنیایی بهتر در فراسوی برهوتِ پر از چاله‌ی گلوله‌ی توپ و تنه‌ی بی‌برگ درختان، که زمانی زمین‌های سرسبز با صنوبرهای مواج بود، سوسو می‌زد. هیچ چیزی کمتر از این نمی‌توانست به هجوم‌هایی هولناک که در آن‌ها صدها و هزاران نفر برای گرفتن چند ده متر زمین و دادن سنگری که ته آن خیس بود و گرفتن خندقی دیگر از همین نوع کشته شدند،شکوه یا معنی بخشد.
ژوفر در شب نبرد به سربازانش گفت نگاه به پشت سر درکار نیست. بعدها برگشتی هم در کار نبود. ملت‌ها در تله گیر افتادند، تله‌ای که طی سی روز نخست با نبردهایی که نتوانست قاطع باشد ساخته شد، تله‌ای که از آن راه خروجی نبود و نیست.
مشخصات کتاب
- عنوان: کتاب توپ‌های ماه اوت
- نویسنده: باربارا تاکمن
- ترجمه: محمد قائد
- انتشارات: نشر ماهی
- تعداد صفحات: ۵۴۴
- قیمت چاپ دهم – سال ۱۴۰۲: ۴۸۵۰۰۰ تومان
نظر شما در مورد کتاب توپ‌های ماه اوتچیست؟ لطفا اگر این کتاب را خوانده‌اید، حتما نظرات ارزشمند خود را با کافه‌بوک در میان بگذارید. با نظر دادن در مورد کتاب‌ها در انتخاب کتاب به همدیگر کمک می‌کنیم.
[ همراه ما باشید در: کانال تلگرام کافه بوک ]
» معرفی چند کتاب دیگر پیرامون جنگ:
