کتاب ذهن ذن ذهن آغازگر مقدمهای کلاسیک برای تمرین ذاذن و به تعبیری محبوبترین کتاب ذن در آمریکاست. این کتاب از روی گفتارهای شونریو سوزوکی، یکی از اثرگذارترین معلمان معنوی قرن بیستم، گردآوری و ثبت شده است. سوالی که فوراً پس از خواندن عنوان کتاب پیش میآید، این است که ذن چیست؟ و به چه معناست؟
ذن از جمله مکتبهای مطرح در مذهب بودا و فلسفه بودیسم است که تاکید زیادی بر اکنون و لحظه حال دارد. این مکتب از شما میخواهد با مراقبه و تفکر ژرفنگرانه در پدیدههای پیرامون خود دقیق شوید و با تجربه مستقیم با محیط پیرامون خود روبهرو شوید.
سوزوکی در این کتاب بیپیرایه و صریح حرف میزند. او از بودیسم در مقام مذهب یا فلسفه راززدایی میکند و مدام توجه ما را به سمت تمرین ساده و کاملِ نشستن سوق میدهد تا بلکه ذهن خود را از راه مراقبه تصفیه کنیم. گرچه همه ما بسته به خصائل فرهنگی و شخصیمان مسیرهای متفاوتی را برای زندگی برمیگزینیم، اما میل غاییمان یکی است: اینکه آزادانه خود را ابراز کنیم و از توهم رها باشیم.
در قسمت دیگری از متن پشت جلد کتاب ذهن ذن ذهن آغازگر آمده است:
[ » معرفی و نقد کتاب: کتاب آرامش – اثر آلن دوباتن ]
کتاب ذهن ذن ذهن آغازگر
آموختن ذن، یعنی یافتن خود، خود را یافتن یعنی خود را فراموش کردن، خود را فراموش کردن یعنی یافتن طبیعت بودایی، طبیعت اصلی و ذاتی ما. برای آموختن ذهن نیز، کتاب حاضر بیشتر از هر کتاب دیگری طرفدار دارد و منتقدان آن را از جمله برترین آثار در فلسفه بودا میدانند. این کتاب از روی سخنان شونریو سوزوکی، یکی از تاثیرگذارترین استادان معنوی قرن بیستم، جمعآوری و نوشته شده است.
شونریو سوزوکی یکی از اثرگذارترین معلمان معنوی قرن بیستم بود و در حقیقت بانی اصلی ذن در امریکاست. او کاهنی ژاپنی از مکتب سوتو که یکی از سه فرقه ذن بودیسم ژاپنی است، بود و از سال ۱۹۵۹ تا زمان مرگ در امریکا تدریس کرد. سوزوکی بنیانگذار مرکز ذهن سانفرانسیسکو و مرکز ذن مانتن در تساجارا بود.
این کتاب سه بخش اصلی دارد. بخش اول «تمرین درست» عنوان گذاشته شده است که در آن موضوعاتی نظیر حالت بدن، تنفس، کنترل، امواج ذهن، علفهای هرز ذهن، جوهر ذهن، نه به ثنویت، تعظیم، چیز خاصی نیست توضیح داده شدهاند. بخش دوم نیز با عنوان «نگرش درست» درباره موضوعاتی از قبیل راه ثابت، تکرار، ذن و هیجان زده شدن، تلاش درست، بدون هیچ رد و نشانی، دهش الهی، اشتباهات تمرین، فعالیتت را محدود کن، خودت را بررسی کن، جلادادن کاشی، پایداری، مراوده، منفی و مثبت و نیروانا، آبشا صحبت شده است. بخش سوم کتاب نیز با عنوان «درک درست» مسائلی نظیر روحیه ذن سنتی، ناپایندگی، کیفیت هستی، طبیعی بودن، خلا، آمادگی، باور به هیچ، چسبیدن یا نچسبیدن، آرامش، فقط تجربه، بودیسم اصیل، روشن ضمیری بودا به عنوان موضوعات بحث انتخاب شدهاند.
شاید ذکر این نکته لازم باشد که کتاب ذن به شما یاد نمیدهد تا استاد ذن شوید، این کتاب به شما میگوید چطور ذن را شروع کنید. فلسفه اصلی این مکتب و از جمله مواردی که در کتاب بسیار بر روی آن تاکید میشود نیز این جمله است: «در ذهن آغازگر قابلیتها فراواناندن، در ذهن آزموده ناچیز.»
ذهن ذن یکی از آن عبارتتهای معماگونه است که معلمان ذن به کار میبرند تا شما را متوجه خود کنند. تا از کلام فراتر بروی و درک کنید ذهن و هستی شما چه هستند. هدف کل آموزش ذهن همین است که شما حیران و سرگشته شوید و بتوانید با ژرفترین سرشت خود به این سوال پاسخ بدهید.
ذهن آغازگر تمرین برای ذهن ذن است. سادگی پرسش آغازین من چه کسی هستم؟ در سراسر تمرین ذن ضروری است. ذهن آغازگر خالی است، رها از عادتهای افراد آزموده است، آماده برای پذیرش، تردید و گشوده به روی تمام احتمالات است. ذهنی از آن دست که چیزها را همانطور که هستند میبیند، که گام به گام و در یک آن میتواند سرشت اصلی هر چیزی را بشناسد. هر بخش از کتاب مستقیم یا غیرمستقیم به این پرسش میپردازد که چگونه طی مراقبه یا در زندگی ذهن آغازگر را حفظ کنیم.
به طور کلی هدف و فلسفه اصلی کتاب تمرین و تمرکز کردن بر روی این نکته است که چیزها را همانطور که هستند ببینیم، آنها را همانطور که هستند قبول کنیم و بگذاریم همهچیز همانطور که میگذرد در جریان طبیعتی خود باشد. این یعنی تحت کنترل گرفتن همهچیز به وسیعترین معنای آن. تمرین ذن یعنی گشودن ذهن کوچکمان و پذیرش همه آنچه که هست و در جریان است.
همانطور که در توضیحات بالا خواندید، خلاصه کتاب حاضر پرداختن به فلسفه بودا و مکتب ذن است. این کتاب به خواننده میگوید از دیدگاه این مکتب، مراقبه چیست و چرا باید انجام دهیم. اما چیزی که وجود دارد در ابتدا پیچیدگی و اصطلاحات آن است که در مقدمه کتاب نیز به همین موضوع اعتراف شده است. همچنین در بخشهایی از کتاب حاضر، ما برداشتهای فرد دیگری از سخنان سوزوکی را مطالعه میکنیم و همه کتاب به شکل کامل، نوشته سوزوکی نیست.
جدا از این موارد، تقریباً در تمامی کتابهایی با این سبک و سیاق، اغلب نویسنده گرفتار کلیشه و صحبتهای سطحی میشوند. از همه بدتر نسخه پیچیدن برای خواننده است و تلاش برای اینکه فلسفه و مکتب خود را سراسر آرمانی و ایدهآل معرفی کنند. ابتدای کتاب ممکن است شما جذب صحبتهای نویسنده شوید اما رفته رفته حرفای او تکراری و ذهن شما دربرابر مواردی که اشاره میکند شروع به مقاومت میکند.
با این حال، در کتاب نکتههای مثبت و تمرینات خوبی هم دیده میشود که اگر در انجام آنها استمرار نشان دهید ممکن است به آرامش روحی دست پیدا کنید. فلسفه بودا از جمله مکتبهایی است که تمرکز خود را بر رهایی از رنج گذاشته است اما به ندرت کتاب خوبی در این زمینه پیدا میشود که توانسته باشد خواننده را به درستی با این مفاهیم آشنا کند.
[ » معرفی و نقد کتاب: کتاب چگونه رنج بکشیم – اثر کریستوفر همیلتون ]
جملاتی از متن کتاب
اگر بدن و ذهن ما منظم باشند، تمام چیزهای دیگر به شیوه درست در جای درستشان قرار میگیرند. بااینحال ما معمولاً بیآنکه آگاه باشیم سعی میکنیم چیزی غیر از خودمان را تغییر دهیم، میکوشیم چیزهای خارج از خودمان را نظم دهیم. ولی اگر خودت منظم نباشی مرتب کردن چیزهای دیگر محال است.
اگر مرگ را صرفاً پایان زندگیمان بدانیم، این درکی نادرست خواهد بود. از سوی دیگر اگر تصور کنیم نخواهیم مُرد این نیز اشتباه است. ما میمیریم و نمیمیریم. این درک درست است. شاید برخی بگویند ذهن یا روح ما همیشه باقی است و تنها کالبد مادی ماست که میمیرد. ولی این کاملاً درست نیست، چون ذهن و جسم پایان خود را دارند. ولی این هم درست است که آنها تا ابد خواهند ماند. و با اینکه میگوییم ذهن و جسم، درواقع آنها دو روی یک سکهاند.
ذهن ما همیشه تابع تنفس ماست. وقتی دم میگیریم هوا به دنیای درون میآید. بهوقت بازدم هوا به دنیای بیرون میرود. دنیای درون نامحدود است، دنیای بیرون نیز نامحدود است. میگوییم «دنیای درون» یا «دنیای بیرون» ولی بهواقع تنها یک دنیای کلی وجود دارد. در این دنیای نامحدود، گلوی ما مثل دری چرخان است. هوا داخل میشود و بیرون میرود، مانند کسی که از بین دری چرخان عبور میکند.
ما معمولاً بیآنکه آگاه باشیم سعی میکنیم چیزی غیر از خودمان را تغییر دهیم، میکوشیم چیزهای خارج از خودمان را نظم دهیم. ولی اگر خودت منظم نباشی مرتب کردن چیزهای دیگر محال است. وقتی کارها را به شیوه درست در زمان درست انجام دهی، تمام چیزهای دیگر مرتب میشوند. تو «رئیس» هستی. وقتی رئیس بخوابد، همه میخوابند. وقتی رئیس کاری را درست انجام دهد، همه هر کاری را درست و در زمان درستش انجام میدهند. راز بودیسم همین است. بنابراین همیشه سعی کن حالت بدنی درست را حفظ کنی، نهتنها وقتی که تمرین ذاذن میکنی بلکه در تمام فعالیتهایت. وقتی رانندگی میکنی و هنگامی که در حال مطالعهای، حالت درست بدن به خود بگیر. اگر روی زمین پهن شوی و مطالعه کنی، خیلی نمیتوانی بیدار بمانی. سعی کن. خواهی فهمید حفظ حالت درست بدن چقدر مهم است. درس راستین همین است.
این خِرد است که خِرد را میجوید.
نقاشان باستان تمرین میکردند که با یک بینظمیِ هنرمندانه نقاطی را روی کاغذ بگذارند. این بسیار دشوار است. حتی اگر بخواهی این کار را بکنی، معمولاً با نظم خاصی نقطهها را میچینی. فکر میکنی میتوانی کنترلش کنی ولی نمیتوانی؛ محال است نقطهها را بدون نظم بچینی. مراقبت از زندگی روزانهات نیز همینطور است. حتی اگر بخواهی کمی مردم را کنترل کنی، این کار شدنی نیست. قادر به انجامش نیستی. بهترین راه برای کنترل مردم این است که ترغیبشان کنی شرور باشند. آنگاه بهشکلی گستردهتر کنترل خواهند شد. وقتی مرتعی پهن و وسیع در اختیار گوسفند یا گاوت بگذاری، بهنوعی او را کنترل میکنی. در مورد مردم نیز همینطور است: اول بگذار هرچه میخواهند انجام دهند و به آنها نگاه کن. این بهترین سیاست است. بیاعتنایی به آنها خوب نیست؛ این بدترین سیاست است. و بدترین حالت دیگر این است که بخواهی آنها را کنترل کنی. بهترین کار این است که آنها را تماشا کنی، فقط تماشایشان کنی بیآنکه بخواهی کنترلشان کنی.
«تو» یعنی آگاهی از عالَم در قالب تو، و «من» یعنی آگاهی از عالَم در قالب من.
کارها به دنبال یکدیگر میآیند و تو فقط وقتی مشغول انجام دادن کاری هستی که جز آن کار به هیچ چیز دیگری فکر نمیکنی. اگر غذا میخوری، فقط باید غذا بخوری. اگر حتی راه میروی، فقط باید راه بروی. ذهن تو باید بداند که دارد غذا میخورد یا راه میرود. اگر قرار است فلان کار را انجام ندهی، باید انجام ندادن را انجام بدهی. تمام درس ذِن همین است: کاری را که باید انجام دهی، انجام بده. بدین ترتیب هیچ آشفتگیای نخواهی داشت. چرا که آشفتگی از پرسه زدن مغز و فکرهای بیربط به کارِ تو میآید.
مشخصات کتاب
- عنوان: ذهن ذن ذهن آغازگر
- نویسنده: شونریو سوزوکی
- ترجمه: علی ظفر قهرمانی نژاد
- انتشارات: بیدگل
- تعداد صفحات: ۲۰۹
- قیمت چاپ بیستم – سال ۱۴۰۳: ۱۹۸۰۰۰ تومان
نظر شما در مورد کتاب ذهن ذن ذهن آغازگر چیست؟ لطفا اگر این کتاب را خواندهاید، حتما نظرات ارزشمند خود را با کافهبوک در میان بگذارید. با نظر دادن در مورد کتابها در انتخاب کتاب به همدیگر کمک میکنیم.
[ همراه ما باشید در: کانال تلگرام کافه بوک ]
» معرفی چند کتاب دیگر از نشر بیدگل: