کتاب نظر به درد دیگران با عنوان اصلی Regarding the pain of other اثری از سوزان سانتاگ است که در مشخصات کتاب موضوع آن جنگ و جامعه، عکاسی جنگی، جنگ در هنر، عکاسی مطبوعات، فجایع و خشونت عنوان شده است. سانتاگ که یک فعال سیاسی آمریکایی است به مناطق جنگی مختلفی از جمله جنگ ویتنام نیز سر زده است.
نشر گمان در مجموعه تجربه و هنر زندگی ۲۲ کتاب منتشر کرده است که نظر به درد دیگران جلد هفدهم این مجموعه است. کتابی که در رابطه با ثبت لحظات جنگ است و نظر داشتن به دردهایی که دیگران متحمل شده‌اند. این کتاب شامل ۴۷ عکس سیاه و سفید نیز می‌باشد که در آخر آن آمده است و در همین ابتدای کار باید اشاره کنیم که برخی از این عکس‌ها، از جمله دردناک‌ترین عکس‌هایی است که ممکن است در طول زندگی مشاهده کنید. در متن کتاب درباره هر عکس توضیح داده شده است و مخاطب از تاریخچه آن آگاهی پیدا می‌کند.
پشت جلد کتاب نظر به درد دیگران اثر سوزان سانتاگ آمده است:
می‌گویند فلاکت‌های جنگ – به لطف تلویزیون – به ابتذالی شبانگاهی تنزل پیدا کرده‌اند. از بس در تصاویری غرق شده‌ایم که زمانی از دیدنشان جا می‌خوریم و منزجر می‌شدیم حالا دیگر چیزی از حس همدلی باقی نمانده و به سوی رخوت و بی‌حسی پیش می‌رویم. ولی واقعا چه خواسته‌ای مطرح است؟ هیچ شورایی از نگهبانان نمی‌شود تشکیل داد تا هولناکی‌ها را جیره‌بندی کند و قابلیتش را در شوکه کردن ما تازه نگه دارد. و مسلما خود این هولناکی‌ها هم فروکش نخواهد کرد.
سوزان سانتاگ بعد از کتاب کلاسیکی که درباره عکاسی نوشته است، در این کتاب به موضوع بازنمایی تصویری جنگ و خشونت در فرهنگ معاصر می‌پردازد و از ما می‌خواهد در دنیای امروز به معنا و تاثیر این تصاویر بیشتر فکر کنیم.
[ مطلب مرتبط: کتاب بالکان اکسپرس – نشر گمان: مجموعه تجربه و هنر زندگی ]
کتاب نظر به درد دیگران
همان‌طور که اشاره شد این کتاب با موضوع عکاسی جنگی، تلاش دارد ما را به دیگران نزدیک‌تر کند. دردی که از طریق جنگ و خشونت‌های آن به افراد مختلف وارد آمده و حال ما می‌توانیم از نگاه عکاسان و عکس‌هایی که آن‌ها ثبت کرده‌اند، آن را مشاهده کنیم.
در کتاب از تاثیر عکاسان و لحظاتی که ثبت کرده‌اند در جنگ سخن به میان آمده است و تاثیر این تصاویر جنگی از جنبه‌های متعدد بررسی شده است. سوزان سانتاگ با مرور تاریخ جنگ‌ها، از اولین عکس‌های جنگی صحبت می‌کند که در کجا و تحت چه شرایطی ثبت شده‌اند و از همه مهم‌تر اینکه چه تاثیری گذاشته‌اند. به‌عنوان مثال، سانتاگ اشاره می‌کند که جنگ داخلی اسپانیا در سال‌های (۱۹۳۹-۱۹۳۶) اولین جنگی بود که به معنای امروزی مورد مشاهده قرار گرفت.
موضوع ابتدایی کتاب نشان دادن درد و رنج است که فردی با نگاه کردن به عکس‌های اشاره شده در کتاب آن را احساس می‌کند و موضوع نهایی کتاب این است که چرا اکنون آدم‌ها کمتر تحت تاثیر قرار می‌گیرند و دیگر به آن معنا درد و رنج را احساس نمی‌کنند. در واقع نویسنده با بررسی تاریخ ثبت لحظات جنگی به خواننده نشان می‌دهد که خشونت جنگ هیچ‌گاه تغییر نکرده اما واکنش آدم‌ها نسبت به جنگ و فجایع آن به کل تغییر کرده است.
سانتاگ در کتاب نظر به درد دیگران نظرات بودلر و ویرجینیا وولف و بزرگان دیگر را هم مورد مطالعه قرار داده و با منعکس کردن آن نشان می‌دهد واکنشی که آدم‌ها در رابطه با چنین مواردی دارند می‌تواند بسیار مختلف باشد. در واقع با دیدن عکس‌های جنگی هر کدام از ما ممکن است به‌نحوی واکنش نشان دهیم. همه ما می‌دانیم جنگ ویران می‌کند و به روح آدمی لطمه می‌زند اما به راحتی می‌توان عکس‌ها را به شیوه‌ای دیگر تفسیر کرد. شیوه‌ای که بازهم در خدمت جنگ باشد:
در زمان جنگ میان صرب‌ها و کروات‌ها در آغاز جنگ‌های اخیر بالکان، در اطلاع‌رسانی‌های تبلیغاتی صرب‌ها و کروات‌ها عکس‌های یکسانی از کودکان کشته‌شده در بمباران یک دهکده به دنیا مخابره می‌شد. شرح عکس را که عوض کنید هر یک از مرگ کودکان بهره‌برداری خودشان را می‌کنند. (نظر به درد دیگران اثر سوزان سانتاگ – صفحه ۲۵)
[ مطلب مرتبط: کتاب کافه اروپا – نشر گمان: مجموعه تجربه و هنر زندگی ]
اما مهم‌ترین موضوعی که سوزان سانتاگ در کتاب نظر به درد دیگران درباره جنگ و عکاسی جنگی بررسی می‌کند این است که چه می‌شود که مردم اینقدر در برابر جنگ و فجایع آن منفعل شده‌اند و کسی با دیدن عکس‌ها و فیلم‌های مختلف، دست به کاری نمی‌زند. چه بر سر احساسات ما آمده است؟ سانتاگ بررسی می‌کند که چه اتفاقی افتاده که تصاویر جنگی به ابتذال شبانگاهی تنزل پیدا کرده است. عکس‌هایی که زمانی می‌توانست باعث به راه افتادن یک حرکت جمعی شود و نظر حکومت‌ها را در رابطه با جنگ تغییر دهد، اکنون چرا دیگر واکنشی برنمی‌انگیزد.
سانتاگ می‌نویسد «عکس‌ها به آدم می‌گویند ببینید، جنگ این شکلی است. این کاری است که جنگ می‌کند و آن هم حاصل جنگ است! جنگ می‌دراند، می‌گسلاند. جنگ سلاخی می‌کند و دل و روده‌ها را بیرون می‌کشد. جنگ می‌سوزاند. جنگ تکه‌تکه می‌کند. جنگ ویران می‌کند.» اما در ادامه هم نشان می‌دهد انسان‌ها منفعل شده‌اند و کاری انجام نمی‌دهند. در همین رابطه سانتاگ می‌نویسد «از بس در تصاویری غرق شده‌ایم که زمانی از دیدنشان جا می‌خوردیم و منزجر می‌شدیم حالا دیگر چیزی از حس همدلی باقی نمانده و به سوی رخوت و بی‌حسی پیش می‌رویم.»
در نهایت این سوال مطرح می‌شود که: «پس چاره چیست؟» کتاب سوزان سانتاگ را بخوانید تا به شکلی عمیق‌تر و جدی‌تر به فکر فرو روید و ببینید که رسانه‌ها چه بلایی بر سر ما آورده‌اند.
[ مطلب مرتبط: کتاب فلسفه‌ای برای زندگی – نشر گمان: مجموعه تجربه و هنر زندگی ]
کتاب نظر به درد دیگران اثر سوزان سانتاگ
جنگ داخلی اسپانیا (۱۹۳۹-۱۹۳۶) اولین جنگی بود که به معنای امروزی مورد مشاهده (تحت پوشش) قرار گرفت: دسته‌ای از عکاسان حرفه‌ای در خطوط مرزی درگیری‌های نظامی و در شهرهایی که بمباران می‌شدند این کار را به عهده داشتند و تصاویر ارسالی‌شان هم بلافاصله سر از روزنامه‌ها و مجلات اسپانیا و سرتاسر دنیا درمی‌آورد. جنگی که آمریکا در ویتنام به پا کرد، یعنی نخستین جنگی که دوربین‌های تلویزیونی هر روز شاهدش بودند، جبهه خانگی را از طریق تلویزیون از نزدیک با مرگ و ویرانی آشنا کرد. از آن زمان به بعد، جنگ‌ها و قتل‌عام‌هایی که در همان حال وقوع با دوربین ضبط می‌شوند جزء لاینفک موج بی‌وقفه برنامه‌های سرگرمی در صفحه‌های کوچک تلویزیون‌های خانگی شدند. (کتاب نظر به درد دیگران – صفحه ۳۶)
فقط از زمان جنگ ویتنام به این‌سوست که می‌شود تقریبا مطمئن بود هیچ‌کدام از عکس‌های معروف صحنه‌سازی نشده‌اند. لازمه وثوق اخلاقی این تصاویر هم همین است. (کتاب نظر به درد دیگران – صفحه ۷۹)
یکی از فرازهای مکرر در روایت‌های ایلیاد توصیف صحنه‌های دقیقی از چگونگی مجروح یا کشته شدن افراد است. جنگ چیزی تلقی می‌شده که مردان از عهد قدیم به آن مشغول بوده‌اند و از درد و رنج‌هایی که بر آدمی وارد می‌آورده باکی نداشته‌اند؛ ضمن اینکه بازنمایی جنگ در کلام یا در تصویر مستلزم بی‌طرفی هوشمندانه و بی‌تزلزلی دانسته می‌شد. لئوناردو داوینچی در دستورالعمل‌هایی که برای به تصویر کشیدن نبرد می‌دهد بر این نکته اصرار دارد که هنرمند باید از جسارت و تخیل کافی برخوردار باشد تا جنگ را با تمام صحنه‌های سهمناکش نشان بدهد. (کتاب نظر به درد دیگران – صفحه ۹۹)
همان‌طور که آدم می‌تواند در زندگی واقعی به وحشت خو بگیرد، می‌تواند به وحشت موجود در بعضی عکس‌ها هم عادت کند. (کتاب نظر به درد دیگران – صفحه ۱۰۸)
همدردی حس کم‌ثباتی است. یا باید در قالب عمل دربیاید یا از بین می‌رود. مسئله اینجاست که با احساساتی که برانگیخته شده و با اطلاعاتی که مخابره شده چه باید کرد. (کتاب نظر به درد دیگران – صفحه ۱۳۰)
انفعال باعث کم‌رنگ شدن احساسات می‌شود. (کتاب نظر به درد دیگران – صفحه ۱۳۱)
تصاویر به واسطه اینکه چطور به کار برده می‌شوند و کجا و در چه فواصل زمانی در معرض دید قرار می‌گیرند از نیرویشان کاسته می‌شود. تصاویری که در تلویزیون نشان داده می‌شوند بنا به تعریف، تصاویری هستند که دیر یا زود آدم را خسته می‌کنند. آنچه در ظاهر بی‌اعتنایی می‌نماید ریشه در بی‌ثباتی توجهی دارد که تلویزیون با هزاران هزار تصویر برای برانگیختن و ارضا کردنش برنامه‌ریزی شده. وفور تصاویر کاری می‌کند که توجه بیننده سطحی، متزلزل و کم‌اعتنا به محتوا باشد. سیلان تصاویر نمی‌گذارد هیچ‌یک از تصویرها برجسته شوند. (کتاب نظر به درد دیگران – صفحه ۱۳۵)
امکان ندارد روزنامه‌ای را به دست گیری و فارغ از آنکه مربوط به چه روز و چه ماه و چه سالی است در خط به خط آن هولناک‌ترین نشانه‌های گمراهی بشری را نیابی… هر روزنامه‌ای از آن سطر نخست تا آخرینش چیزی نیست مگر کاغذی انباشته از رویدادهای هولناک. جنگ‌ها، جنایات، سرقت‌ها، شهوت‌رانی‌ها، شکنجه‌ها، کردارهای اهریمنی شاهان و ملت‌ها و فرد فرد مردم؛ ضیافتی است از قساوت‌های جهانگیر. (کتاب نظر به درد دیگران – صفحه ۱۳۶)
آیا می‌شود با مشاهده یک عکس (یا دسته‌ای از عکس‌ها) فعالانه به جمع مخالفان جنگ پیوست؟ (کتاب نظر به درد دیگران – صفحه ۱۵۴)
مشخصات کتاب
- عنوان: نظر به درد دیگران
- نویسنده: سوزان سانتاگ
- ترجمه: احسان کیانی‌خواه
- انتشارات: گمان
- مجموعه تجربه و هنر زندگی
- تعداد صفحات: ۱۸۶
- قیمت چاپ سوم: ۱۴۰۰۰ تومان
نظر شما در مورد کتاب نظر به درد دیگران چیست؟ لطفا اگر این کتاب را خوانده‌اید حتما نظرات ارزشمند خود را با ما در میان بگذارید. از میان کتاب‌های مجموعه تجربه و هنر زندگی کدام یک را خوانده‌اید؟
[ لینک: اینستاگرام کافه‌بوک ]
» معرفی چند کتاب مرتبط دیگر:
