جنگ و صلح اثری ماندگار از نویسنده روس، لئون تالستوی است که برخی از منتقدین آن را کامل‌ترین رمان تاریخ می‌دانند. جنگ و صلح در کنار همه ارزش‌های ادبی خود، برگی از تاریخ نیز می‌باشد و ما هم آن را در لیست کتاب‌های پیشنهادی خود قرار داده‌ایم و بدون تردید مطالعه آن را به شما توصیه می‌کنیم. در این مطلب نیز به نقد رمان جنگ و صلح خواهیم پرداخت و برخی از جنبه‌های آن را مرور می‌کنیم.
*توجه: همان‌طور که اشاره شد، در این مطلب به نقد رمان جنگ و صلح و درون‌مایه آن می‌پردازیم و هسته اصلی داستان را زیر ذره‌بین قرار می‌دهیم. بنابراین اگر هنوز این رمان را نخوانده‌اید و یا روی افشاء شدن داستان حساس هستید، پیشنهاد می‌کنیم مطالعه این مطلب را به بعد از خواندن رمان موکول کنید. برای آشنایی بیشتر با این کتاب برجسته، می‌توانید معرفی کافه‌بوک از این رمان را که همراه با اینفوگرافیک است، مطالعه کنید:
جنگ و صلح تصویر کاملی از روسیه آن زمان است، تصویر کاملی از همه چیزهایی است که در آن‌ها، مردم سعادت و عظمت، اندوه و خواری خود را می‌یابند. یک عالم چهره و شور و شوق در این رمان موج می‌زند. خلجان‌های روحی، جنگ و صلح را از رمان سرنوشت‌های فردی جدا کرده و به‌سوی رمان ارتش‌ها و مردمان می‌برد؛ مردمانی که اراده‌های‌شان به هم آمیخته و یگانه شده است.
جنگ و صلح در واقع مجموعه‌ای است از تابلوهای حماسی، که منظومه روسیه را، از پطر کبیر تا دسامبریست‌ها، نقاشی کرده است. می‌گویند جنگ و صلح نزدیک به ۵۰۰ شخصیت دارد در حالی که بیشتر رمان فقط چند یا چندین شخصیت و شاید یک گروه دارند.
[ » معرفی و نقد کتاب: نقد رمان خشم و هیاهو – اثر فاکنر ]
نقد رمان جنگ و صلح
جنگ و صلح را شعر روح روس دانسته‌اند که به صورت حماسه‌ای رنگین سروده شده است. در ادامه در نقد رمان جنگ و صلح به عناصر اصلی تشکیل‌دهنده رمان می‌پردازیم و شرح مختصری از هرکدام ارائه می‌کنیم.
- سرنوشت آزاد یا از پیش تعیین‌شده
در طول جهان این رمان مضمون‌هایی چون سرنوشت آزاد و تقدیری از پیش تعیین‌شده مورد بررسی قرار می‌گیرند. بحث این است که آیا مردم خود سرنوشتشان را تعیین می‌کنند و تصمیماتشان در زندگی از سر اختیار است یا داستانی از پیش تعیین‌شده را زندگی می‌کنند ( یعنی تقدیری از پیش نوشته شده است)؟ این فلسفه‌ها و تفکرات متضاد در ارتباط با جنگ و همچنین به شکلی وسیع‌تر، در ارتباط با تصمیماتی که مردان و زنان در زندگی‌شان می‌گیرند، بررسی می‌شوند.
تنش موجود این دو مساله در اعمال ما، به صورتی ویژه از طریق تصمیماتی که ناپلئون و پی‌یر می‌گیرند به نمایش در می‌آیند، مخصوصاً در بخش پایانی رمان که بخشی طولانی هم است به تفصیل بررسی می‌شوند و ارتباط بین سرنوشت آزاد و سرنوشتی غیرقابل‌اجتناب به بحث کشیده می‌شود.
مفهوم آزادی در تصمیم‌گیری، مساله مرکزی این بحث است و رمان جنگ و صلح می‌خواهد بگوید که این مساله پیچیده‌ای است و آزادی بستگی به موقعیتی دارد که در آن قرار می‌گیریم. این زمانی روشن‌تر می‌شود که پی‌یر به این تشخیص می‌رسد که اگر اسیر باشد احساس آزادی بیشتری دارد تا اینکه یکی از اشراف ثروتمندی باشد که دستشان در انتخاب‌هایشان بازتر است.
- تاریخ
بازگویی گذشته و روایت و بازسازی حقایق مفروض تاریخی همچون رویدادهایی که آدولف تیر تاریخ‌نگار نگاشته است، در این رمان مورد بررسی قرار می‌گیرند. این مساله هم بحث می‌شود که اشغال مسکو و عقب‌نشینی روسیه به دور از هرگونه جلال و شکوهی بوده است. به جای اینکه برای درک قوانین تاریخ تنها روی یک فرمانده تمرکز کند، هم مستقیم و هم به صورتی ضمنی می‌خواهد بگوید که می‌توان درک روشن‌تری از رخدادهای طبیعی داشت وقتی که به بررسی بخش‌های کوچک آن بپردازیم. این بخش‌ها از تاریخ و رویدادها بسیار مهم هستند مثلا وقتی می‌فهمیم آتش جنگ چگونه روشن و برانگیخته شده است.
- اصلاح و بازسازی
اشاره به مضمون بازسازی (تولدی دوباره) در این اثر به صورتی متناوب ادامه می‌یابد. هم پی‌یر و هم آندره در طول رمان می‌خواهند از نو متولد شوند و اقدام به نوعی بازسازی کنند.
این حس در پی‌یر ابتدا از طریق فراماسون‌ها و بعداً در تمایل و آرزویش برای کشتن ناپلئون نمود پیدا می‌کند. شاهزاده آندره پس از مرگ همسرش لیزا در پترزبورگ، در جنگ به دنبال این تولد دوباره می‌گردد. عشق این دو شخصیت به ناتاشا نمادی است از پایان جستجویشان برای معنا و تولدی دوباره؛ به صورتی که به شکلی از حقیقت برسند.
این احتمال هم وجود دارد که بتوان تا حدی مدعی شد سوختن و نابودی مسکو موقعیت و شرایط تولدی دوباره برای مردم روسیه باشد. حال و آینده می‌تواند متفاوت باشد اگر مردم متناسب با مشکلات موجود عمل کنند و گذشته را به خاک بسپارند.
[ معرفی کتاب: رمان برادران کارامازوف اثر فیودور داستایفسکی – همراه با اینفوگرافیک رمان ]
- بیهودگی
مضمون بیهودگی بارها در رمان تکرار می‌شود و در اعمال ناپلئون و دیدگاه خیلی از شخصیت‌های دیگر که مرتبط با نوع زندگی‌شان است، مورد نقد قرار می‌گیرد. بیهودگی به عنوان سطحی‌نگری و غیاب ارزش‌ها توصیف می‌شود و در ارتباط با زندگی مطرح می‌شود به شکلی که پی‌یر مداوم به دنبال پیدا کردن شیوه جایگزین بهتری است. ناتاشا هم که مرتکب اشتباه می‌شود وقتی از شاهزاده آندره با شرافت به خاطر آنتولی خودخواه و نادرست رو می‌گرداند.
نقد بیهودگی و بی‌ارزشی تنها وسیله‌ای برای تحقیر اشرافیان بی‌مغز و کم‌عقل نیست، بلکه جنبه‌ای اخلاقی و فراگیر در کل اثر را تشکیل می‌دهد. زندگی سطحی و فاقد ارزش‌ها سزاوار نکوهش است به ویژه وقتی که در مسائل مربوط به زندگی آناتولی، هلن و پدرشان شاهزاده واسیلی مطرح می‌شود.
- جنگ
همان‌طور که از عنوان اثر مشخص است، جنگ پس زمینه اصلی رمان است. اعمال شخصیت‌های اصلی در طول جنگ روسیه با ناپلئون تحت تأثیر قرار گرفته، محدود و یا نوسازی می‌شود.
این رمان همچنین به نوشته‌ها و روایت‌های واقعی از جنگ می‌پردازد، به ویژه روایت‌هایی که به جانب داری و بازگویی شکوه ناپلئون بر می‌گردند. در این اثر تولستوی نسخه‌هایی از تاریخ که به توصیف و تمجید تصمیمات افرادی خاص می‌پردازد را کنار می‌گذارد و از این رمان برای بیان و بحث این مساله استفاده می‌کند که جنگ به خاطر مجموعه و ترکیبی از آمال و آرزوهاست که رخ می‌دهد.
نهایتا تولستوی با دقتی بسیار بالا به جزئیات میدان‌های جنگ، وضعیت و شرایط سیاسی آن زمان روسیه در جنگ با ناپلئون پرداخته است که می‌توان گفت در تاریخ ادبیات جهان نظیر ندارد.
👤 بخش عمده‌ای از مطلبی که تحت عنوان نقد رمان جنگ و صلح مطالعه کردید ترجمه‌ای از نقد سایت Novel Guide بود که توسط سایت نقد روز انجام شده است. نظر شما در مورد نقد رمان جنگ و صلح چیست؟ لطفا اگر این رمان را خوانده‌اید حتما نظرات خود را پیرامون کتاب با ما در میان بگذارید.
[ لینک: کانال تلگرام کافه بوک ]
» معرفی چند کتاب دیگر از ادبیات روسیه:
