کتاب ماجراهای تام سایر اثری خواندنی و درخشان از نویسنده آمریکایی، مارک توین است که در سال ۱۸۷۶ نوشته شد. کتابی که خود نویسنده درباره آن می‌گوید «منحصراً سرگذشت یک پسربچه» است و بزرگسالان در آن جایگاهی ندارد، با این حال هر بزرگسالی با خیال راحت می‌تواند کتاب را مطالعه کند و مطمئن باشد که از آن لذت خواهد برد. این رمان اثری درخور ستایش درباره دوران خوش کودکی و شیطنت‌های خاص آن دوران است. در این مطلب به نقد کتاب ماجراهای تام سایر خواهیم پرداخت.
مارک توین نام مستعار نویسنده‌ای به نام سموئل کلمنس است که به اعتقاد بسیارانی مشهورترین چهره ادبی آمریکا و نخستین نماینده توده مردم امریکا است که به مرتبه «نویسنده بزرگ» می‌رسد. منتقدان بهترین اثر او را رمان سرگذشت هکلبری فین می‌دانند، کتابی که ماجراهای تام سایر را می‌توان مقدمه‌ای برای آن در نظر گرفت.
*توجه: همان‌طور که اشاره شد، در این مطلب به نقد کتاب ماجراهای تام سایر و درون‌مایه آن می‌پردازیم و هسته اصلی داستان را زیر ذره‌بین قرار می‌دهیم. بنابراین اگر هنوز این رمان را نخوانده‌اید و یا روی افشاء شدن داستان حساس هستید، پیشنهاد می‌کنیم مطالعه این مطلب را به بعد از خواندن رمان موکول کنید. برای آشنایی بیشتر با کتاب مارک توین، می‌توانید معرفی کافه‌بوک از این رمان را مطالعه کنید:
کتاب ماجراهای تام سایر از همان چاپ نخست خود در سال ۱۸۷۶ به یک اثر کلاسیک بدل شد و پس از آن هم بزرگان زیادی نویسنده‌اش را تحسین کرده‌اند. ویلیام دین هاوئلز، مارک توین را «ابراهام لینکلن ادبیات امریکا» نامید و ویلیام فاکنر او را «پدر همه ما» خواند.
نقد کتاب ماجراهای تام سایر
در اولین بخش رمان، تام در ماجراجویی‌ها و شلوغ‌کاری‌های زیادی نقش دارد و چندان به عواقب کار توجه نمی‌کند. خوشبختانه این عواقب، چندان جدی نیستند. اوضاع زمانی عوض می‌شود که تام و هاک در قبرستان شاهد یک قتل می‌شوند و شخصی به نام «ماف پاتر» به اشتباه متهم به قتل می‌شود. این جاست که بچه‌ها متوجه می‌شوند واکنش‌شان نسبت به این قضیه می‌تواند منجر به آزادی یا اعدام یک فرد شود.
تام ابتدا سکوت می‌کند و سعی می‌کند با بردن هدایایی برای پاتر در زندان، کمی عذاب وجدان خود را تسکین دهد. این بخش از داستان نشان می‌دهد تام از نظر اخلاقی رشد کرده است و همان بچه ابتدای داستان نیست. ولی این رشد هنوز به آن بلوغ نرسیده که جنبه‌های منفی شخصیت تام را تحت شعاع خود قرار دهد. این بلوغ شخصیتی زمانی به تکامل می‌رسد که تام در دادگاه علیه «جو سرخپوسته» (کسی که برای پاتر پاپوش دوخته است)، شهادت می‌دهد.
تا این بخش از داستان، او همیشه درست کاری را فدای مصلحت‌هایی همچون ترس و امنیت می‌کرد. پاداشی که تام در اثر این اقدام به آن می‌رسد، ستایشی است که از طرف بقیه مردم دریافت می‌کند. اتفاق‌های دیگری هم هستند که قوه تشخیص خوب و بد تام را افزایش می‌دهند. برای مثال، او بعدا متوجه می‌شود با رفتن به جزیره و اطلاع ندادن به «عمه پولی»، چه قدر باعث ناراحتی او شده است. البته او بعدا این کار خود را جبران می‌کند و به عمه پولی می‌گوید که چه قدر برای او اهمیت قائل است. در این بخش از رمان، بلوغ تام زمانی به اوج می‌رسد که او بی‌ادبی‌های «بکی» (دختری که تام توجه خاصی به او دارد) را نادیده گرفته و تنبیه او را به گردن می‌گیرد. او بعدا زمانی که همراه با بکی در غار گم شده‌اند، اوضاع را تحت کنترل می‌گیرد و همچون یک قهرمان، خود و بکی را نجات می‌دهد.
ماجراهای جو سرخپوسته و عشق به بکی به اوج می‌رسند و منجر به پیدا کردن گنج در غار می‌شوند. سفر پرمشقت یک قهرمان به یک غار یا هزارتو، یکی از اصول کلاسیک داستان‌هایی است که درباره بلوغ یک شخصیت صحبت می‌کنند. این گنج هم پاداش تام است به خاطر کارهای خوبی که انجام داده است، و هم نمادی از سیستم اقتصادی است که او قرار است به زودی وارد آن شود.
هاکلبری فین هم به همین ترتیب این فرآیند رشد اخلاقی را طی می‌کند. در بیشتر رمان، او خودخواهانه بیشتر به فکر نجات خود از مخصمه است. ولی یک شب که در تعقیب جو سرخپوسته است، متوجه می‌شود که کاملا تنهاست. هاک وقتی متوجه می‌شود جو می‌خواهد به بیوه داگلاس حمله کند، یاد محبت‌های داگلاس نسبت به خودش می‌افتد. به همین دلیل، خودخواهی را کنار می‌گذارد و سعی می‌کند به داگلاس کمک کند.
به همین ترتیب، هاک بالاخره تسلیم می‌شود که برود و با بیوه داگلاس یک زندگی متمدنانه را در پیش بگیرد. توانایی تام در انطباق یابی با شرایط و مخالفت هاک با این شرایط، هر دو نشان دهنده فرآیند بلوغی هستند که مارک توین مد نظر داشته است. البته این تفسیر به جایگاه بلوغ میان مردم بستگی دارد. چیزی که نویسنده با استفاده از مردم شهر به هجو می‌گیرد. ولی در نهایت، خودداری پسرها از پیوستن به یک جامعه متمدن بخشی از فرآیندی است که آن‌ها مجبورند برای ورود به دوران بزرگسالی طی کنند.
نه، تام، من نمی‌خوام پولدار باشم، دلمم نمی‌خواد توی اون خونه‌های لعنتی که قلب آدم توشون می‌گیره زندگی کنم. من جنگلو دوست دارم، رودخونه رو دوست دارم، چلیکارو دوست دارم، ولشونم نمی‌کنم. (کتاب ماجراهای تام سایر اثر مارک توین با ترجمه احمد کسایی‌پور – صفحه ۳۷۴)
[ » معرفی و نقد کتاب: رمان پیرمرد و دریا – اثر ارنست همینگ‌وی ]
تام، هاک، ماف پاتر و جو سرخپوسته همه جزو شخصیت‌های حاشیه‌ای جامعه هستند. هاک که پسر یکی از اهالی دائم‌الخمر شهر است، والدین درستی نداشته است تا بایدها و نبایدهای زندگی را به او آموزش دهند. سبک زندگی بی‌قانون و ولنگار او باعث شده که یاغی جوان شهر لقب بگیرد. مادرها از او متنفر هستند و از آن سو، بچه‌ها دوستش دارند.
هاک بعد از این که بیوه داگلاس را از دست جو سرخپوسته نجات می‌دهد، از طرف جامعه به عنوان یک قهرمان در نظر گرفته می‌شود. بیوه تصمیم می‌گیرد سرپرستی او را به عهده بگیرد، به او آموزش دهد و از وی نگه داری کند. ماجراهای هاک در این کتاب نشان می‌دهد که یاغی و فراری بودن از جامعه، نمی‌تواند یک وضعیت ثابت باشد. بلکه یک جریان سیال است. دلیل این امر به ماهیت فراموش کار جامعه برمی‌گردد. تام هم از این سیالیت اجتماعی نفع می‌برد. او هم از طریق مجموعه‌ای از ماجراهای قهرمانانه و فداکارانه موفق می‌شود خود را قهرمان جامعه کند.
ماف پاتر، دیگر مطرود جامعه هم که دائم‌الخمر است، بعد از این که بی‌گناهیش اثبات می‌شود، در آغوش جامعه پذیرفته می‌شود. او اگرچه از قبرها دزدی می‌کند، فرد خوش قلبی است و شایستگی بخشش را دارد.
چنین سرنوشتی اما شامل جو سرخپوسته نمی‌شود. او دورگه است و در جامعه نژاد‌پرستی که هنوز به دنبال برده‌داری است، این ویژگی نقش مهمی در مطرود شدن او ایفا می‌کند. او خودش هم می‌داند که شایستگی بخشش را ندارد و بارها نشان می‌دهد که انسان سنگدلی است. اگرچه این اتهام وجود دارد که او پنج نفر را به قتل رسانده است، ولی گروهی با امضا کردن یک طومار به دنبال این هستند که از فرماندار بخواهند که او را ببخشد. در این جا، تواین به هجو آن بخش احساسی و غیرمنطقی جامعه می‌پردازد که نمی‌تواند بین افراد مختلف تمایز قائل شود و فقط کسانی که لیاقت دارند را ببخشد. در نهایت جو از دنیا می‌رود. این سرنوشت است و نه خرد جمعی که عدالت را در مورد جو اجرا می‌کند.
👤 بخش عمده‌ای از مطلبی که تحت عنوان نقد کتاب ماجراهای تام سایر مطالعه کردید ترجمه‌ای از نقد سایت Novel Guide بود که توسط سایت نقد روز انجام شده است. نظر شما در مورد نقد کتاب ماجراهای تام سایر چیست؟ لطفا اگر این رمان را خوانده‌اید حتما نظرات خود را پیرامون کتاب با ما در میان بگذارید.
[ لینک: کانال تلگرام کافه بوک ]
» معرفی چند کتاب دیگر از ادبیات آمریکا:
