ال پی هارتلی جمله‌ای مشهور در رمان «واسطه» دارد:
گذشته، سرزمین دیگری است.
حال وقتی خاطرات ما درباره سرزمینی دیگر و گذشته ما در سرزمینی غیر از میهن‌مان باشد، چه؟ آیا می‌توان مواجه با آن خاطرات را به سفری در دل غربت تشبیه کرد؟ و اگر قرار است آن خاطرات نوشته شوند چه موانعی و مشکلاتی بر سر راه نویسنده وجود دارد و چگونه می‌توان تجربه‌هایی را که گاه شخصی به نظر می‌رسند به یک سپهر عمومی ارتقاء داد؟
مجموعه‌ای که تحت عنوان چمدان و داستان‌های غربت جمع‌آوری شده، شاید در نگاه سریع خاطره‌هایی معمولی از زندگی در غربت باشند: همان غربتی که برای بسیاری از ایرانی‌ها سرزمین موعود است و همه به آرزوی زیستنی بی دغدغه در محیطی پیشرفته و داشتن آزادی‌های ابتدایی یک انسان، رنج مهاجرت را به جان می‌خرند و به آن سرزمین‌ها کوچ می‌کنند.
گاه شده که نویسنده‌ای از شنیده‌ها و مشاهدات کوتاه و کم خود از سرزمینهای بیگانه، دست به نوشتن داستانی بلند یا کوتاه می‌برد که ممکن است نکته‌های جالب و دیدگاه قابل توجهی هم داشته باشد اما هرگز این تصورات و دریافت‌ها هم ارزش و همسنگ خاطرات و تجربه‌های کسانی که سال‌ها در غربت زیسته‌اند نیست و رنج و محنتی که هر مهاجری با درجات مختلف تحمل می‌کند در آثار آنان منعکس نمی‌شود. و اما در کتاب پیش رو به نظر می‌آید که در ابتدا این بازخوانی خاطرات، نوعی یادآوری و شرح واقعه برای خود نویسنده بوده تا آنچه مشاهده کرده فراموش نشود و بعدها به یادش بماند که چه بر او گذشته است.
کتاب چمدان و داستان‌های غربت
داستان‌هایی که در مجموعه چمدان و داستان‌های دیگر گرد آمده، خاطراتی خاص‌اند که برای مشترک شدن با خواننده و به خصوص کسانی که ذهنیتی تک بعدی نسبت به غرب و پدیده مهاجرت دارند، در قالب داستان کوتاه درآمده‌اند. نویسنده، طاهره کمالی، در میانه دهه هفتاد شمسی به همراه دو پسرش که یکی کودک و دیگری نوجوان بوده، به آلمان رفته و آنجا اقامت گزیده است. مشاهدات روزمره، برخورد با آلمانی‌ها، مسائلی مانند تفاوت فرهنگ‌ها و منش‌ها و رفتارها، همگی در خاطره‌هایی که به داستان درآورده جلوه یافته‌اند.
ویژگی داستان‌ها یا به قول خود نویسنده روایت‌ها در نثر ساده و صمیمی آنهاست. این نثر ساده در وهله نخست واکنش سریع خود نویسنده بوده که بصورت خاطره و با ذکر تاریخ نوشته شده و سپس در طول سال‌هایی که گذشته، کم کم به آنها شکل داستان کوتاه داده است. برای همین این خاطرات، دل نوشته‌ها یا داستان‌ها و یا روایات، ویژگی مستند بارزی دارند که آنها را از داستان‌های تخیلی منفک می‌کند و در عین حال با پرهیز از اسیر شدن در واقعیت‌گرایی مرسوم و خشک، از اشارات ادبی و روایی نیز عاری نیستند. از سوی دیگر، اکثر این مکتوبات که مربوط به خاطره‌هایی از یک الی دو دهه گذشته در آلمان هستند، می‌توانند برای کسانی که در چند ساله اخیر تجربه زندگی در غربت را داشته‌اند به عنوان میزانی برای سنجش تحولات مرتبط با زیستن در غرب به کار بیایند.
فردیت نویسنده در همان داستان اول با نام «لحظه» عیان می‌شود و این خاطره کوتاه به عنوان مدخلی برای بقیه داستان‌ها عمل می‌کند. نویسنده شرح صبحانه‌ای را با پسرانش می‌دهد که لحظه‌ای زیبا با موسیقی که از رادیو در حال پخش شدن است او را به یاد وطنش می‌اندازد اما ناگهان با حالتی در چهره و گفتاری از فرزندش،که یاد آور درد تک افتادگی و غربت است این احساس زیبا از بین می‌رود.
ویژگی دیگر داستان‌های کتاب هم در لحن‌های متفاوت آنهاست؛ از یک قطعه کوتاه تغزلی به نام «روباه‌ها»، تا داستانی با مایه‌های طنز درباره رفتارهای تازه به‌دوران رسیدگی ایرانی‌ها با نام «تکیلا» یا حتی موقعیت‌های ابزوردی که بر اساس تفاوت فرهنگی و زبانی پیش می‌آید در داستانی با نام «سکه ۲ مارکی و ۵ مارکی».
روایات از سطح خاطره نویسی ساده ارتقاء پیدا می‌کنند حتی روایاتی مثل ماه و جاجان جنبه‌ای شاعرانه نیز بخود می‌گیرند. و یا در انتهای بعضی روایات سوالی مطرح می‌شود که قابل تامل است: «چرا قاری درست مثل پدر بزرگ میخواند؟»و یا «اگر انسان ها هم ترکیب واقعی خودشان را پیدا کنند؟». باین ترتیب داستان‌هایی که در این مجموعه گردآورده شده اند، تصویری چند بعدی از زیستن در کشور آلمان را به بیننده ارایه می‌دهند
فراتر از آن، به نظر می‌رسد که سرزمین مادری هم در گذر زمان، از گزند تخریب در امان نمانده و نویسنده در دو داستان آخر، با بازگشت به ایران و رجعت به محله پامنار تهران که بخشی از کودکی‌اش در آنجا گذشته و شهر تبریز که محل دفن خانواده مادری اوست، متوجه می‌شود که زندگی در غربت و حس درگیر شدن با نیروی قاهر زمان، شکل دیگری هم در سرزمین مادری دارد و انگار رنج دور ماندن از چیزهایی که به آنها علاقه داریم و آنچه ادوارد سعید «بی در کجایی» یا «out of place» می‌نامید، هم در آن ور مرزها و هم در خاک میهن می‌تواند تجلی بیابد و احساس شود.
مجموعه کوچک چمدان و داستان‌های غربت تلنگری آرام به ذهنیت خواننده است تا باورهایی را که عامه مردم درباره زندگی و زیستن در غرب دارند با واقعیت تجربه شده در غربت، در یک دستگاه سنجش قرار دهد.
این کتاب را می‌توانید از کتابفروشی پنجره واقع در میدان پالیزی و شهرکتاب فرهنگ واقع در میدان فرهنگ یوسف آباد تهیه کنید.
مشخصات کتاب
- عنوان: چمدان و داستان‌های غربت
- نویسنده: طاهره کمالی
- انتشارات: گندمان
- تعداد صفحات: ۹۶
- قیمت: ۱۵۰۰۰ تومان
نظر شما در مورد کتاب چمدان و داستان‌های غربت چیست؟ لطفا اگر این کتاب را خوانده‌اید، حتما نظرات ارزشمند خود را با ما در میان بگذارید.
» معرفی چند رمان دیگر:
