ایوگارارد و دیوید مکناتون، با نگاهی بدیع و چندجانبه به مفهوم بخشیدن، کتابی خلق کردهاند که خدمت خوبی به انسان و روان او میکند. آنها عقیده دارند، بخشیدن، بسیار دشوارتر از چیزی است که بسیاری از بزرگان به آن معتقداند. به طور کلی میتوان گفت بخشیدن دو نوع مفهوم دارد، وقتی کسی را از انجام وظیفهای معاف میکنیم، یک نوع بخشش است. وقتی از بدی فردی در حقمان، چشم پوشی میکنیم، یک نوع دیگری از بخشش است. نویسندگان کتاب بخشودن به مفهوم دوم پرداختهاند.
در این کتاب، تعاریف مختلف و متفاوتی از بخشیدن بیان شده است و با اینکه آن را میتوان کتابی فلسفی دانست، اما برخلاف پیچیدگیهای دنیای فلسفه، به زبانی روان و گویا مفاهیم را ارائه داده است. کل کتاب بخشودن تلاش میکند که بخشیدن را با راههای مختلف در امور کوچک و متوسط و گاهاً بزرگ اثبات کند.
در قسمتی از متن پشت جلد کتاب آمده است:
در کتاب بخشودن صرفاً به درک و برداشتهای دینی از مفهوم بخشودن پرداخته نمیشود و نویسندگان کتاب، یکی از دلایل این مطلب را چنین بیان میکنند: در بسیاری از سنتهای دینی اصلی یکی از مسائل مهم، بخشایش الهی گناهان ماست، اما روشن است که بخشایش الهی نمیتواند شباهت تام به بخشودن انسانی داشته باشد و خداوند به دلایلی کاملا متفاوت میتواند گناهان را ببخشاید و دلایل ما انسانها برای بخشودن خطاکاران از جنسی دیگر است.
[ » معرفی کتاب: کتاب فلسفه ملال – اثر لارس اسونسن ]
کتاب بخشودن
نویسندگان کتاب بخشودن میکوشند در این کتاب به دو پرسش محوری درباره بخشودن پاسخ دهند: نخست اینکه بخشودن و گذشت واقعاً به چه معناست؟ یعنی وقتی کسی را که در حق ما بدی کرده، میبخشیم دقیقاً چه میکنیم؟ و دوم اینکه بخشودن چه دلایلی دارد و چه دلایلی میتواند ما را از بخشودن بازدارد؟
آنها با طرح مثالهایی واقعی و مواردی مشهور میکوشند به این بحث روشنی و وضوح بیشتری ببخشند و با تیزبینی فلسفی نشان میدهند که مسالهٔ بخشودن بسیار پیچیدهتر از آن چیزی است که بسیاری از مبلغانش تصور میکنند. نویسندگان معتقدند که بخشودن نوعی ابراز همبستگی با انسانهاست حتی وقتی که گرفتار انحطاط اخلاقی شدهاند اما تاکید دارند که همیشه همبستگی با قربانیان مهمتر از همبستگی با خاطیان است و این موضوعی است که نباید آن را فراموش کنیم.
در کتاب بخشودن پرسشهایی مطرح میشود که هرکسی در حقش بدی و ظلمی شده است از خودش میپرسد و میاندیشد که چه واکنشی باید نشان دهد و این پرسشها بیتردید شامل حال همه ما میشود.
در طول کتاب، نویسندگان به تفاوت جنس بخشش پروردگار و انسانها میپردازد و به این نکته اشاره میکند که در همه ادیان، بخشش، مضمونی مهم و اصلی است. نویسندگان این کتاب، به درستی ما را با مفهوم بخشش آشنا میکنند و به ما میگویند که چطور بخشیدن، حتی در زمانی که فرد اظهار ندامت نکرده است کاری رهایی بخش و مورد تحسین است.
فهرست مطالب کتاب بخشودن عبارت است از:
- بحث و جدل درباره بخشودن
- دلایلی علیه بخشودن
- راه سوم؟
- دفاع از بخشودن: آنچه روانشناسان میگویند
- دفاع از بخشودن: مواجهه با ایرادها
- دفاع از بخشودن: دلایل مثبت و ایجابی
به طور کلی، کتاب دیدگاه جالب و جامعی دارد. نویسندگان کتاب، یک طرفه به موضوع «بخشودن» نگاه نکردهاند، آنها هم انتقادهای وارده به بخشودن را بررسی کردهاند و هم در فصلهای بعدی برای این انتقادها جواب آوردهاند و همانطور که مشاهده کردید سه فصل از کتاب در دفاع از بخشودن نوشته شده است.
فصل آخر نیز به نتیجهگیری میپردازد و اینکه آیا همیشه باید ببخشیم؟ بخشیدن یعنی فراموش کردن؟ آیا بخشیدن از سر ضعف ارزشی دارد؟ آیا میتوانیم از هر قربانی بخوایم که ببخشید؟ و جمله سنگین و بسیار تاملبرانگیز کتاب که در فصل آخر آورده شده است:
کتاب بخشودن و به طور کلی کتابهای این مجموعه از نشر گمان، کمابیش فلسفی هستند و اگرچه برای مخاطب عام نوشته شده، اما همچنان مسئله بخشودن را در سطحی عمیق بررسی کرده و تلاش کرده این موضوع را به «چالشی فکری» برای خوانندهی خود تبدیل کند.
ترجمه کتاب بخشودن که دومین جلد از مجموعه تجربه و هنر زندگی نشر گمان است، توسط خشایار دیهیمی انجام شده که تنها اسم ایشان برای مطالعه کتاب کافی است. اما باید اشاره کنیم مشکلی که کتاب حاضر و نویسندگان آن دچارش شدهاند، مسئله تکرار است. در ابتدا کتاب بسیار جذاب و خواندنی است اما رفته رفته میبینیم که نویسندگان برخی از استدلالهای خود را به شیوهای دیگر بیان میکنند که فقط باعث حجیمتر شدن کتاب میشود.
[ » معرفی و نقد کتاب: کتاب قدرت شروع ناقص – اثر جیمز کلیر ]
جملاتی از متن کتاب
آنهایی که طرفدار بخشودن و گذشت هستند غالبا ادعا میکنند که ارزش بخشودن و گذشت در این است که هم فرد بخشاینده و هم فرد بخشودهشده را رها و قوی میکند: بخشودن و گذشت به ما امکان میدهد غل و زنجیر گذشتهای پُر از خطا را از پایمان برداریم و رو به سوی آیندهای کنیم که آکنده از تلخیها و نفرتها نیست. به نظر آنها، بخشودن نوری است که در تاریکی جهان میدرخشد: بخشودن نه تنها نشانهای از مهربانی، بلکه نشانه سخاوت و بلندنظری هم هست، هدیهای رایگان که هم نصیب فرد بخشاینده و هم نصیب خطاکار میشود.
بسیار دیدهایم که جنایت پیشگانی که متوجه میشوند قطعا بهزودی قدرتشان را از دست خواهند داد با کسانی که قرار است جایگزین آنها شوند وارد مذاکره و معامله میشوند و اعلام میکنند آمادهاند دست از مبارزه بیشتر برای حفظ قدرتشان بردارند و درنتیجه خونریزی بیشتری صورت نگیرد، به شرطی که به آنان قول داده شود که امان میگیرند و به خاطر جنایتهایشان محاکمه نمیشوند. اگرچه این مذاکرات و معاملات قطعا غیرعادلانه هستند، امّا میتوانند جان چنان عده زیادی را از خطر درامان نگه دارند که نمیتوان به سادگی و بیدرنگ با این دلیل که جدا غیراخلاقی هستند ردشان کرد و کنارشان گذاشت. جان و زندگی قربانیان آینده به هیچ روی اهمیتی کمتر از جان و زندگی قربانیان گذشته ندارد.
نیچه میگوید بیشتر، این آدمهای ضعیف و ناتوان هستند که از احساس خشم و کینه در عذابند، حال آنکه آدمهای قوی هرگز چنین احساسی ندارند: آنها ورای چنین احساسهایی هستند. و بعد نیچه میپرسد، وقتی که آدمهای ضعیف بر خشم و کینهشان غلبه میکنند و آزاردهندگانشان را میبخشند واقعا چه روی میدهد؟ و بعد میگوید، آنچه این افراد واقعا انجام میدهند شانه خالی کردن از زیر بار مبارزهای است که همه باید در آن شرکت کنیم، مبارزه برای آنکه دیگران عزّت و کرامت نفس ما را ارج بنهند و به آن احترام بگذارند.
اخلاق – یعنی احترام گذاشتن به نیازها و حقوق دیگران.
اعلام کردم حاضرم دشمنانم را ببخشایم، و شاید حتی به آنها مهر بورزم، امّا فقط زمانی که نشانههای معیّنی از ندامت و پشیمانی را از خود بروز دهند، یعنی، وقتی که دیگر دست از دشمنی با من بردارند و دشمن من نباشند. در غیر این صورت، یعنی زمانی که دشمن همچنان دشمن است و همچنان این میل آزار رساندن به مرا حفظ کرده است، معلوم است که نباید او را بخشود: میشود سعی کرد او را نجات داد، میشود با او بحث کرد، امّا داوری کردن او، و نه بخشودنش، وظیفه ماست.
این قاطی کردن موقعیت اخلاقی خطاکاران و قربانیان و محو کردن خط فارق میان آنها، یکی از ناخوشایندترین ویژگیهای آن دسته از رویکردها به تبعات کشمکشها و منازعات است که کلاً بار هر تقصیر و گناهی را از دوش خطاکاران برمیدارند. معذور داشتن و معاف کردن خطاکاران با آن شرایطی که در فهرستمان آوردیم همخوانی ندارد و خصوصا قربانیان را در معرض تعدّیها و آسیبهای بعدی و بیشتر قرار میدهد، چون منکر ماهیت ستمی میشود که بر آنان رفته است و مؤکدا یک برابری و همترازی اخلاقی میان قربانیان و خطاکاران برقرار میکند.
تهی کردن اخلاق از محتوایش، دیگر راهی برای ما باز نمیگذارد که حتی دهشتناکترین ستمگریها را محکوم کنیم، چون همه آنها صرفا نتیجه علل ریشهایشان هستند، و فرقی هم نمیکند که این علل ریشهای چه باشند، و مرتکبان این اعمال ددمنشانه به نحوی علاجناپذیر و درمانده دستخوش و بازیچه آن نیروهای علّی بودهاند، همچنانکه قربانیان هم چنین وضعی دارند.
اگر ما صرفا بر نیکیهایی که بخشودن برای فرد قربانی یا جامعهای دستخوش کشمکش و تضادّ و ستم در بر دارد تأکید کنیم و عدالت را از قلم بیندازیم، درواقع و عملاً خواستار آن شدهایم که ملاحظات مربوط به عدالت تحتالشعاع ملاحظات مربوط به آینده بهتر شخص یا اجتماع قرار گیرد. امّا به نظر میرسد ما با این کار درواقع رفتاری با قربانیان میکنیم که گویی آنها و رنجشان درنهایت اهمیت اخلاقی زیادی ندارند.
یک تیرگی خاموش در اعماق روان ما هست که کرارا تقریبا همه ما را به سوی رفتارها و کردارهایی سوق میدهد که میدانیم غلط هستند، و در برخی موارد منجر به سر زدن اعمال دهشتناک شرارتبار میشود.
توصیهای که معمولاً میشود این است که به خیر و صلاح خود قربانی است که خطا کار را ببخشد. اما این توصیه همیشه راست و صادق از کار در نمیآید، و به هر صورت خیر و صلاح قربانی همیشه و در هر حال مهمترین چیز در چشم خود قربانی هم نیست. علاوه بر این، این درک و برداشت شفابخشانه از بخشودن کمکی به ما نمیکند که درست بفهمیم که چرا بخشودن یک فضیلت است، و چرا بخشودن دشمن عملی بلندنظرانه و سخاوتمندانه به حساب میآید. یک دلیل کاملا متفاوت برای حمایت از بخشودن این است که بخشودن شامل انسانیت و شفقت نسبت به خطاکار میشود. بسیاری از افراد فکر میکنند که بخشودن الگویی است برای چگونگی رفتار ما با همه هم نوعانمان، و خصوصاً از این جهت تحسینبرانگیز است که نسبت به کسی در پیش گرفته میشود که با ما بد کرده است و میتوان به نحوی موجه از او نفرت داشت.
مشخصات کتاب
- عنوان: کتاب بخشودن
- نویسنده: ایوگارارد و دیوید مکناتون
- ترجمه: خشایار دیهیمی
- انتشارات: نشر گمان
- تعداد صفحات: ۲۰۴
- قیمت چاپ نهم – سال ۱۴۰۲: ۱۵۰۰۰۰ تومان
نظر شما در مورد کتاب بخشودن چیست؟ لطفا اگر این کتاب را خواندهاید، حتما نظرات ارزشمند خود را با کافهبوک در میان بگذارید. با نظر دادن در مورد کتابها در انتخاب کتاب به همدیگر کمک میکنیم.
[ همراه ما باشید در: کانال تلگرام کافه بوک ]
» معرفی چند کتاب دیگر با ترجمه خشایار دیهیمی: