سوزان سانتاگ، نویسنده کتاب جستارهایی درباره زن فیلسوف و فعال حقوق بشر آمریکایی و یکی از فعال‌ترین نویسندگان در حوزه حقوق زنان بود. این کتاب نمونه کوچکی از مجموعه مقالاتی است که سانتاگ به مرور زمان منتشر کرد که شامل چهار مقاله در باب استانداردهای پیرشدن، مد، زیبایی و چگونگی تحول زییایی در آینده می‌باشد.
سوزان سانتاگ در کتاب حاضر، در چهار جستار که به‌طور جداگانه و مستقل درباره‌ی موضوع زن نوشته است. او نقد خود را استادانه از جامعه، تاریخ و جایگاه – متأثر از قضاوت محیط پیرامون و گاه خودخواسته – زن بیان می‌کند. سانتاگ که با نگارش آثاری چون علیه تفسیر، درباره‌ی عکاسی، تماشای رنج دیگران، در آمریکا، دوست‌دار آتشفشان، سفرنامه‌ها از جنگ ویتنام و سارایوو و بسیاری آثار دیگر از جمله مهم‌ترین نویسندگان منتقد آمریکا و چهره‌ای جهانی و مشهور به‌شمار می‌آید، این‌بار در جستارهایش منزلت و نقش زنان را به چالش می‌کشد و آن‌ها را فارغ از الگوهای مردانه و تقبیح جامعه با خود واقعی، ظرفیت‌های نهفته و شکوفانشده زن مقایسه می‌کند.
در قسمتی از متن پشت جلد کتاب آمده است:
اقبال تاریخی – زیستی مردان در قیاس با شکوه شکننده و مشروط زنان تنها هجمه تاریک زمانه ما را نشان می‌دهد و سانتاگ با جسارت و شجاعت از جهش و مقاومت در برابر تاریکی سخن می‌گوید و مسئولیتی برای کشف و تغییر به سمت روشنا را برای همگان و به‌ویژه به عهده‌ی زنان می‌گذارد.
چهار جستار موجود در کتاب جستارهایی درباره زن به جای طرح راه‌حل‌های پیچیده برای زنان، پرسش‌های ساده‌ای مطرح می‌کند و جهان زنان را در مسیر خیزش برای تغییر و دگرگونی قرار می‌دهد.
سانتاگ بسیار هوشیارانه ویژگی‌های زمانه ما را درباره نقش و جایگاه زنان شناخت و آن را در جامعه به‌وضوح برآورد و ارزیابی کرد. مسئله زنان در نوشته‌های سوزان سانتاگ به شگفتی، تمامی حقایق ذهنی و عینی زنانگی و مردانگی را که مسلم فرض می‌شوند، به چالش می‌کشد و ما را به عمیق‌ترین لایه‌های ساختار ذهنی زنانه و مردانه و اقدامات متقابل برای جذب یا انکار جنس مخالف می‌برد. هر چهار جستار کتاب حاضر درباره کنش‌های خودخواسته، آگاهانه یا ناآگانه زن است.
[ » معرفی و نقد کتاب: کتاب اتاقی از آن خود – اثر ویرجینیا وولف ]
کتاب جستارهایی درباره زن
جستارهایی درباره زن کتابی است در راستای آگاهی و آشتی زن با هویت خود، سازش و آشتی با تن و سن و زیبایی خود با پرداختن به استقلال فکری و اقتصادی که خود نقش اساسی در شناخت بهتر زن از جایگاه خود دارد. سانتاگ کتاب خود را با پرداختن به موضوع استاندارد دوگانه پیری بین مردان و زنان چنین آغاز می‌کند:
جامعه برای پیر شدن زن‌ها امتیاز کمتری در نظر دارد تا پیر شدن مردها. جذابیت در زندگی زنان بیشتر مدنظر است تا مردان؛ وسوسه‌ی زیبایی توأم با جوانی برای کل جامعه چنان قدرتمند است که روند پیری در برابر آن تاب نمی‌آورد.
و این خود سوالی اساسی است که چرا هراس زنان از پیری بیشتر از مردان است؟! چرا جذابیت حفظ زیبایی فراتر و قوی‌تر از توانایی ذهنی خارق‌العاده است و چرا از زنان این انتظار بیشتر می‌رود؟! که این باورها و سبک زندگی چنان قوی ریشه‌دار شده که خود به عادت زندگی زنان تبدیل شده است؟
در صورت مردان خط‌ها، زخم‌ها، و زائده‌ها، نشانه‌ی شخصیت و قدرت روز‌افزون است. این خط‌ها بسیار محترمانه، احساس قدرت، کمال و کیفیت مردان را نشان می‌دهند؛ نشانه‌ی زندگی زیسته. اما درباره زنان، خطوط پیری یا هر زخمی، حتی نشان تولد روی صورت، همیشه به شکل منفی قضاوت شده و از آن به عنوان نقص تاسف برانگیز یاد می‌شود. به این دلیل، عوامل موثر در شکل‌گیری شخصیت مردان کاملا متضاد شکل‌گیری شخصیت زنان و با آن متفاوت است. شخصیت زن باید زیبایی درون‌زاد باشد و نه محصول تجربه، سن، فعالیت‌ها و فرایندهای شکل‌گیری شخصیت انسانی.
جستار دوم در کتاب جستارهایی درباره زن سوالاتی را که مجله پارتیزان برای سوزان سانتاگ و دیگر زنان فمینیست معاصر، همچون سیمون دوبوار ترتیب داده است را داریم که «جهان سوم زنان» نام دارد.
در جستار سوم به «زیبایی زن: منشا ذلت یا منبع قدرت؟» پرداخته می‌شود که بسیار کوتاه ولی دقیق درباره زیبایی زن از منظر دیدگاه‌های یونانی و مسیحی پرداخته است. شاید سوال محوری و مهم کتاب درنهایت همین سوال در عنوان این جستار باشد. در این جستار، سانتاگ از جامعه‌ای می‌گوید که از یک طرف از تمام زنان انتظار زیبایی و آراستگی دارد و از طرف دیگر زنان را مدام محکوم می‌کند که موفقیت‌شان را تحت لوای زیبایی و جذابیت زنانه کسب کرده‌اند.
در جستار چهارم، از چگونگی تحول زیبایی در آینده صحبت می‌کند و پرداختن به زیبایی و تلاش برای زیباتر دیده شدن می‌گوید. او در نهایت به این نتیجه می‌رسد که «اصطلاحاتِ ایده‌ی زیبایی با آهنگ شتابان به دنبال یکدیگر می‌آیند و هیچ ایده‌آلِ چهره و فیگوری در زندگی شخص پایدار نمی‌ماند.»
سوزان سانتاگ در این کتاب، بی‌پرده و با جسارت درباره نقش و جایگاه زنان در جامعه، جهانِ و احوال زنان، نوع تفکر، باورها، الگوها و کلیشه‌ها مطالب مهمی بیان و بستری فراهم کرده برای شناخت بیشتر رنج‌‌ها و البته خیزش برای تغییر و دگرگونی که پیشنهاد می‌کنیم حتماً مطالعه کنید. نوشته‌های این نویسنده چه در کتاب حاضر و چه در دیگر کتاب‌هایش همواره خواننده را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
[ » معرفی و نقد کتاب: کتاب جنس دوم – اثر سیمون دوبووار ]
جملاتی از متن کتاب
شست‌وشوی مغزی جنسیتی، وجود زنان را جز در موقعیت‌های خاص پنهان می‌کند. بنابراین، باید بگوییم «او» وقتی منظور ما شخصی از هر دو جنس است. «مَن» روش پذیرفته‌شده برای اشاره به همهٔ بشریت و «مِن» به بیان ادبی برای اشاره به مردم است.
این کلیشه که با آزادی زنان، مردان نیز آزاد می‌شوند، با بی‌شرمی بر واقعیت خام سلطه مردانه سرپوش می‌گذارد؛ گویی چیدمانی است که کسی در تنظیم آن دخالتی نداشته، مناسب کسی و به نفع کسی نیست؛ اما واقعیت به‌کلی متفاوت است. سلطه مردان بر زنان به نفع مردان است. آزادی زنان هزینه سنگینی برای برتری‌جویی مردان دارد.
اگر زنان تغییر کنند، مردان مجبور به تغییر می‌شوند؛ اما این تغییرات در مردان بدون مقاومت مؤثر اتفاق نمی‌افتد. هیچ طبقه‌ی حاکمی تاکنون بدون مبارزه از امتیازات خود صرف نظر نکرده است.
زن‌ها گزینه‌ی دیگری دارند. آن‌ها می‌توانند مشتاق باشند برای عاقل بودن نه‌فقط مهربان بودن، برای توانا بودن نه‌فقط یاوربودن، برای قوی بودن نه‌فقط دلپذیربودن. می‌توانند بلندپرواز باشند برای خود، نه‌فقط برای مردان و فرزندان‌شان. می‌توانند به طور طبیعی و بدون شرمساری پیر شوند و مجدانه در مقابل سنت‌های دست‌وپاگیر و ناشی از استاندارد دوگانه‌ی پیر شدن، هرگز سر خم نکرده و به پا خیزند. به جای اینکه سعی کنند تا حد امکان در طول عمر خود به عنوان دختر باقی بمانند می‌توانند خیلی زودتر زنِ عاقل و بالغ بشوند، و سال‌های سال از کار و فعالیت و جنسیت خود لذت ببرند. زن‌ها بایستی اجازه دهند چهره‌شان سال‌های زندگی‌شان را نشان بدهد. زن‌ها باید حقیقت را بگویند.
جوامع شهری مدرن، برخلاف جوامع قبیله‌ای و روستایی، ارزش‌های بلوغ، کمال و افتخار لذت‌بردن از جوانی را به جامعه تقدیم می‌کنند. این ارزشیابی دوبارهٔ چرخهٔ زندگی در توجه به درخشش جوانی، در خدمت جامعه‌ای سکولار است که دائم دم از افزایش تولید صنعتی و تخریب نامحدود طبیعت می‌زند. چنین جامعه‌ای باید حسی از ریتم‌های مختلف زندگی را برای تحریک مردم به خرید بیشتر، مصرف بیشتر و دورانداختن سریع‌تر خلق کند.
برای مرد، ازدواج دیرهنگام همیشه با ارتباط عمومی بهتر و باکیفیت‌تر با مردم همراه است؛ حسی از عشق و شور و هیجان برای مردان مسن به‌ارمغان می‌آورد و نشانهٔ مسلم از توانایی در زمینهٔ هنری یا در فعالیت‌های تجاری یا سیاسی است. اما زن میانسال که با مرد جوان ازدواج می‌کند، به‌شکل کاملاً متفاوت اسیر قضاوت‌های سرزنش‌آمیز جامعه می‌شود. او درواقع تابویی غول‌آسا را درهم شکسته است و امتیاز یا تشویق یا پاداشی از جامعه نمی‌گیرد. حتی ممکن است محکوم شناخته شده و به‌عنوان یغماگر، خودسر، خودخواه و خودنمایشگر طرد شود.
باور جامعه این است که پیرشدن امری کاملاً طبیعی برای مرد و سرنوشت اوست و باید اتفاق بیفتد؛ زیرا او بشر است. در مقابل، پیرشدن برای زن نه‌تنها سرنوشتش نیست و تعریف از نوع بشر، طرف محدود و ظریف را می‌گیرد، بلکه نشانهٔ آسیب‌پذیری اوست. زن نباید پیر شود.
مشخصات کتاب
- عنوان: کتاب جستارهایی درباره زن
- نویسنده: سوزان سانتاگ
- ترجمه: آذر جوادزاده
- انتشارات: نیماژ
- تعداد صفحات: ۱۰۴
- قیمت چاپ پنجم – سال ۱۴۰۱: ۶۰۰۰۰ تومان
نظر شما در مورد کتاب جستارهایی درباره زن چیست؟ لطفا اگر این کتاب را خوانده‌اید، حتما نظرات ارزشمند خود را با کافه‌بوک در میان بگذارید. با نظر دادن در مورد کتاب‌ها در انتخاب کتاب به همدیگر کمک می‌کنیم.
[ همراه ما باشید در: کانال تلگرام کافه بوک ]
» معرفی دو کتاب دیگر:
