چهارشنبه, 5 آوریل 2017

کتاب خاطرات اشرف پهلوی

کتاب خاطرات اشرف پهلوی کتابی است که خود اشرف متن آن را نوشته است.

این کتاب به کوشش پژمان آزاد فدا گردآوری گردیده و توسط انتشارات به آفرین به چاپ رسیده است.

دانستن درمورد اشرف نه به خاطر خواهر شاه بودن بلکه به خاطر قدرتمند و بانفوذ بودنش در دربار اهمیت خاصی دارد.

درباره اشرف و کتاب خاطرات او

در مورد اشرف پهلوی خواهر دو قلوی محمدرضا پهلوی کتاب های متعددی نوشته شده و به چاپ رسیده اما این کتاب از چند جهت متفاوت است:

اول اینکه متن کتاب را خود اشرف نوشته و این یعنی روایت تاریخ دوران پهلوی از زبان و زاویه دید اشرف، کسی که خود در دربار حضور داشته و وقایع را از درون می بیند و می گوید نه از بیرون.
دوم اینکه در جاهای مختلف کتاب پاورقی هایی وجود دارد که گردآورنده ی آن توضیحات و تذکرات لازم را درمورد متن به خواننده می دهد. به عنوان مثال در جاهایی در پاورقی کتاب آمده که اشرف فلان مطلب گفته شده را به دروغ و تحریف عنوان کرده است و حقیقت مطلب از این قرار است.

بنابراین خواننده ی کتاب خاطرات اشرف پهلوی در واقع تاریخ آن دوره و اتفاقات پیش آمده را از دو زاویه دید مختلف می‌خواند.

نکته جالب توجه در مورد کتاب ایدئولوگ بودن آن است.

فارغ از هرگونه جهت گیری سیاسی، طرفداری یا خصومت عامدانه باید گفت واضح است که اشرف سعی می کند دربار پهلوی را عالی جلوه داده و همه ی تقصیر ها را به گردن مذهب، افراد مذهبی، و امثال دکتر مصدق ها بیاندازد.

مثلا اکثرا از واژه ی مُلا به جای روحانی استفاده می کند که بار معنایی مثبتی ندارد.
هرجا سخن از مخالفت با برنامه های شاه می آورد از نقش مقامات مذهبی در مخالفت یاد می کند.
مذهب و مذهبی بودن و چادر سر کردن زنان ایرانی را عامل عقب ماندگی ایران در برابر غرب می داند.

تناقضات در سخنان اشرف

از آنجایی که اشرف سعی می کند در برخی وقایع تاریخی را آنگونه که خود می‌خواهد روایت کند، ناخودآگاه یک سری تناقضات در متن سراسر کتاب آشکار می شود که شاید اگر خواننده در متن دقتی نکند متوجه این تناقضات نشود.

به عنوان مثال اشرف مدام می گوید که پدرش، رضا شاه، فردی مذهبی بوده و اجازه نمیداده است که دخترانش لباس های باز بپوشند. اما وقتی موضوع به کشف حجاب می رسد میگوید همین پدر مذهبی! از دخترانش می خواهد تا همچون زنان غربی بدون حجاب معمول لباس بپوشند و عکس آنان در روزنامه ها چاپ شود. در جایی دیگر می گوید که پدرم سعی می کرد جشن ها و تعطیلات غیر مذهبی را بیشتر رونق بخشد.

یا مثلا او محمد رضا را مدام فردی رئوف و بخشنده می داند که هرگز در مقابل مخالفانش خشونت به خرج نداده. اما چگونه این فرد رئوف اقدام به تاسیس ساواک، یکی از مخوف ترین سازمان ها، می کند جای سوال دارد!

مصور بودن کتاب خاطرات اشرف پهلوی

امتیاز مثبت این کتاب، همراه داشتن عکس هایی است که هرچند تعدادشان زیاد نیست اما دیدن آنها قطعا برای خواننده جالب خواهند بود.

سرفصل های کتاب خاطرات اشرف پهلوی

این کتاب ۳۲۰ صفحه ای در نه فصل نوشته شده است:

رضا خان
چهره هایی در آینه
عروسی ها
سال های جنگ
پلنگ سیاه
محمد مصدق
سفیر سیار
آخرین روزها
تبعید

در آخر خواندن این کتاب را به همه ی کسانی که به دانستن تاریخ به خصوص تاریخ معاصر علاقه مندند توصیه می کنم اما واضح است که نباید به خواندن یک کتاب تاریخی خاص بسنده کرد چرا که تاریخ همیشه در معرض تحریف یا دست کم پنهان کاری حقیقت بوده است.

قسمت هایی از کتاب

من به قدری به برادرم نزدیک بودم و خودم را با او یکی می دانستم که به مرور حالت پسرها را پیدا کرده بودم، هر وقت فرصتی دست می داد در اسب سواری یا تنیس و ورزش های دیگر به برادرم و رفقایش محلق می شدم. در آن سال ها که امکان معاشرت آزاد مرد و زن در جامعه ما بسیار کم بود، این احساس غیرعادی به من دست داده بود که در حضور مردان بیشتر احساس راحت و آسایش می کنم.

من و برادرم با آنکه از نظر عاطفی به هم خیلی نزدیک بودیم، ولی خلق و خو و شخصیت کاملا متفاوتی داشتیم. او ملایم، محتاط و بی اندازه خجول بود، در حالی که من با نشاط، تندخو و گاه سرکش بودم.

به نظر می رسید که برادرم هرروز در مقابل مصدق ضعیف تر می شود و مصدق هم گرچه اقتصاد ایران را به ورشکستگی نزدیک کرده بود ولی خوب می دانست چگونه با حرکات نمایشی خود توده ها را تحریک کند و در مسیر خواسته های خود به خیابان ها بکشاند.