احتمالا برای شما هم پیش آمده باشد که بعد خواندن کتاب‌های مختلف، به چرایی مطالعه‌ای که می‌کنید فکر کنید. به اینکه چرا و به چه علت کتاب نقش مهمی در زندگی شما ایفا می‌کند؟ چون شیفته‌ی خواندن هستید؟ چون کتاب بهترین مفر و سرگرمی است؟ یا چون کتاب بهترین و وفادارترین رفیق روزهای تنهایی است؟ یا شاید چون کتاب به‌مانند هم‌نشینی و هم‌صحبتی با انسانی اندیشمند و روشن‌فکر است. مارسل پروست در کتاب در باب خواندن درباره همین موضوعات صحبت می‌کند.
پروست در کتاب درباره اینکه آیا کتاب خواندن نه نشخوار اندیشه‌ها که راهی برای شکوفایی نبوغ فکری شماست صحبت می‌کند. اینکه کتاب خود دروازه‌ی حیات فکری است اما برسازنده‌ی آن نیست. که تنها هدایت‌کننده‌ی ما در این مسیر است. که ما حقیقت را نه در اندیشه و گفته‌ی دیگران، که خود باید آفریینده‌ی آن باشیم.
کتاب در باب خواندن در واقع مقدمه‌ای است بر ترجمه «کنجد و سوسن‌ها»ی راسکین. (مجموعه‌سخنرانی‌های راسکین از ۱۸۳۵ تا ۱۸۶۴) مقدمه‌ای تیزبینانه که خود به تنهایی، تبدیل به کتابی دیگر شده است. برای معرفی این کتاب شاید همین یک جمله از پروست کافی باشد که می‌گوید: «ما با دیگران سخن می‌گوییم، اما با خودمان سکوت می‌کنیم».
پشت جلد کتاب در باب خواندن آمده است:
خواندن، مادام که برای ما فقط نوعی محرک است که کلید جادویی‌‌اش در عمق روان باب سراهایی را می‌گشاید که راه ورود به آن‌ها را نمی‌دانستیم، نقشی خجسته در زندگی ما دارد. اما برعکس خطرناک خواهد شد زمانی که به عوض باز کردن چشم ما به حیات شخصی ذهن، جایگزین آن شود؛ زمانی که حقیقت دیگر در نظر ما نه همچون کمال مطلوبی به‌نظر می‌آید که تنها با پیشرفت واقعی اندیشه و با تقلای دل می‌توان به آن دست یافت، بلکه همچون چیزی مادی در میان اوراق کتاب‌ها، همچون عسلی که تماماً گردآوری دیگران است و تنها کافی است قدم‌رنجه کنیم و در میان قفسه‌های کتابخانه‌ها به آن دست یابیم و منفعلانه در استراحت مطلق ذهن و جسم‌مان تناول کنیم.
ما در کافه‌بوک هفت کتاب مجموعه در جستجوی زمان از دست رفته، شاهکار مارسل پروست را به شکل جداگانه معرفی کرده‌ایم. برای مطالعه هر جلد از این کتاب می‌توانید از طریق لینک‌های زیر اقدام کنید:
- جلد اول رمان: کتاب طرف خانه سوان
- جلد دوم رمان: کتاب در سایه دوشیزگان شکوفا
- جلد سوم رمان: کتاب طرف گرمانت
- جلد چهارم رمان: کتاب سدوم و عموره
- جلد پنجم رمان: کتاب اسیر
- جلد ششم رمان: کتاب گریخته
- جلد هفتم رمان: کتاب زمان بازیافته
کتاب در باب خواندن
مارسل پروست در کتاب در باب خواندن دقیقاً به مخاطرات کتاب خواندن می‌پردازد. اینکه کتاب‌ها دروازه‌ی ورود به ذهن و اندیشه‌ی ما هستند ولی هر انسانی باید به‌واسطه‌ی آن‌ها حقیقت خاص خود را بیافریند. که کتاب چیزی نیست جز انگیزش و محرک برای روشن کردن موتور اندیشه. که مطالعه نه از برای آن است که صرفاً خوانده باشیم و یا اندیشه‌ای را از بر کنیم که هدف از مطالعه رسیدن به جایگاه و هدفی است که تعیین‌کننده‌ی آن اندیشه و باور خود ماست.
مارسل پروست در این جُستار، به‌دنبال تقدس‌زدایی از کتاب و متن و نوشته است. چون، به‌گمان او، هیچ حقیقت ژرفی در کتاب در انتظار خواننده نیست و کتاب را مقدمه‌ای می‌داند برای ورود به حیات فکری، نه خودِ آن.
درنتیجه، آنچه برای پروست حائز اهمیت است و کمال مطلوب محسوب می‌شود داشتن فکر و اندیشۀ مستقل و اصیل است که برای نائل شدن به آن، کتاب تنها می‌تواند نقش میانجی و یاری‌رسان را ایفا کند، نه بیشتر. اگر کتاب به عوض هدایت ما به‌سمت حیات مستقل ذهن جایگزین آن شود، یعنی هدف غایی خود کتاب پنداشته شود، خطر آن برای ما بیشتر از نفع‌اش خواهد بود.
به زعم راسکین، کتاب‌ها حاوی حقیقت و معرفت‌اند و خواننده با مطالعه‌ی آن‌ها می‌تواند به آن حقایق و معارف دست یازد. در حالی که پروست معتقد است این توهمی بیش نیست و با توصیه به قرائتی کلمه به کلمه، که مستلزم کنترل احساسات و هیجانات و کمرنگ شدن شخصیت خواننده در فرآیند خواندن تا حد مستحیل شدن در نویسنده استبه آتش این توهم دامن می‌زند. پروست برخلاف راسکین، معتقد است که کتاب را نباید خزانه‌ی معرفت و حقیقت انگاشت، چنان‌که گویی با مطالعه‌ی آن می‌توان به خزانه دست یافت.
کتاب در بردارنده‌ی حقیقت نیست؛ اگر هم حقیقتی در آن باشد، حقیقت نویسنده است نه خواننده. در نگاه پروست، کتاب چیزی نیست مگر انگیزش، مگر محرکی برای به کار انداختن موتور ذهن و اندیشه‌ی ما تا به واسطه‌ی آن بتوانیم حقیقت خاص خود را بیافرینیم. بنابراین با خواندن این کتاب از دیدگاه مارسل پروست با «هدف خواندن» آشنا می‌شویم.
[ مطلب مفید: پیشنهاد رمان برای مطالعه ]
جملاتی از متن در باب خواندن
بی‌شک رفاقت با آدم‌ها چیزی پوچ و واهی است، و کتاب خواندن هم رفاقت است. اما دست کم رفاقتی است صادقانه و چون طرف مقابل مرده یا غایب است، به آن حالتی بی‌غرض و متاثر کننده می‌بخشد. وانگهی، رفاقتی است بری از تمام آن چیزهایی که رفاقت‌های دیگر را زشت می‌سازد. چون همه‌ی ما، همه‌ی ما زندگان، جز مردگانی نیستیم که هنوز مردن آغاز نکرده‌ایم.
خواندن تمام کتاب‌های خوب به مانند سخن گفتن با مردمان شریف ادوار گذشته است که نویسنده‌ها از آن جمله‌اند.
شاید تنها روزهایی از ایام کودکی که آن‌ها را تمام و کمال زیسته‌ایم همان‌هایی باشند که به گمانمان هدر داده‌ایم؛ روزهایی که با کتابی دلخواه سپری کرده‌ایم. تمام آنچه از قرار معلوم روزهای کودکی دیگران را پر می‌کرد، و ما آن‌ها را مانعی مبتذل در برابر لذتی متعالی می‌دیدیم و پس می‌زدیم: بازی‌ای که دوستی، وقتی به بهترین بخش کتاب رسیده بودیم، ما را به آن می‌خواند؛ زنبور یا نور مزاحم آفتاب که مجبورمان می‌کرد چشم از کتاب برگیریم یا جای‌مان را عوض کنیم؛ خوراکی‌های عصرانه که مجبورمان کرده بودند با خود برداریم اما در کنارمان دست نخورده روی نیمکت رهاشان می‌کردیم آنگاه که خورشید در آسمان کبود بالای سرمان بی‌رمق‌تر می‌شد؛ شامی که بابتش بایست به خانه برمی‌گشتیم و در اثنای آن تنها فکر و ذکرمان گریختن به طبقه‌ی بالا به محض تمام شدن شام و تمام کردن بخش باقی‌مانده کتاب بود؛ تمام اینها که کتاب خواندن قاعدتا سبب می‌شد جز مزاخمت تعبیرشان نکنیم، برعکس، خاطره‌ای چنان شیرین و لذت‌بخش در ما حک کرده‌اند.
مشخصات کتاب
- عنوان: در باب خواندن
- نویسنده: مارسل پروست
- ترجمه: بنیامین مرادی
- انتشارات: مرکز
- تعداد صفحات: ۱۲۰
- قیمت چاپ اول: ۲۵۰۰۰ تومان
👤 این مطلب با همکاری سحر محبتیان نوشته شده است.
نظر شما در مورد کتاب در باب خواندن چیست؟ لطفا اگر این کتاب را خوانده‌اید نظرات خود را در مورد آن با ما به اشتراک بگذارید. با نظر دادن در مورد کتاب‌ها در انتخاب کتاب به همدیگر کمک کنیم.
[ لینک: کانال تلگرام کافه بوک ]
» معرفی چند کتاب دیگر از نشر مرکز:
