در میان خوانندگان ایرانیِ علاقهمند به مباحث روانشناسی و روانکاوی، اروین د. یالوم آنقدر شناخته شده است که دیگر نیازی به معرفی ندارد. همین باعث شده کتابها و رمانهای زیادی از این نویسنده ترجمه شود که بهنسبت بسیار پرفروش نیز هستند. کتاب رواندرمانی اگزیستانسیال یکی دیگر از آثار یالوم است که به مباحث تخصصیتر و سنگینتری اشاره میکند.
اروین دیوید یالوم روانپزشک، رواندرمانگر و پایهگذار روانشناسی هستیگرا یا اگزیستانسیال در سال ۱۹۳۱ در واشنگتن دی سی به دنیا آمد. او در جوانی تحصیل در رشته پزشکی در بوستون را آغاز کرد و پس از آن برای تحصیل در رشته روانپزشکی به نیویورک رفت. یالوم با تکیهبر علم و دانش و سالها مطالعهاش توانست پلی میان آثار فلاسفهای همچون ارسطو و سقراط و روانشناسی روز ایجاد کند. او سالهای زیادی را وقف مطالعهی آثار افرادی همچون شوپنهاور کرد و کتابهایی زیادی در این زمینه به چاپ رساند. از جمله آثار یالوم که در کافهبوک نیز معرفی شدهاند میتوان به کتابهای زیر اشاره کرد:
- کتاب درمان شوپنهاور
- کتاب وقتی نیچه گریست
- کتاب دروغگویی روی مبل
- کتاب مسئله اسپینوزا
- کتاب هر روز یک قدم نزدیکتر
- کتاب من شدن
- کتاب مامان و معنی زندگی
کتاب رواندرمانی اگزیستانسیال کتابی تخصصی در رشته روانشناسی است که مخاطبان اصلی آن، افراد علاقهمند به مباحث روانشناسی، رواندرمانی، رواندرمانگرها و روانشناسان است. با این حال، زبان نویسنده در کتاب حاضر، مانند سایر کتابهای او ساده و بهدور از اصطلاحات تخصصی است و همین باعث میشود خواننده، با اندک اطلاعات در زمینه فلسفه اگزیستانسیال از عهده خواندن آن بربیایند. یالوم پس از نوشتن این کتاب و برای بسط نظریهی اگزیستانسیال بود که به ابزار داستان روی آورد و آثاری چون وقتی نیچه گریست و مامان و معنی زندگی را خلق کرد. او خود، رواندرمانی اگزیستانسیال را کتاب مرجع تمامی آثاری دانسته که پس از آن به رشته تحریر درآورده است.
در قسمتی از متن پشت جلد کتاب آمده است:
کتاب رواندرمانی اگزیستانسیال هم راهنمایی برای درمانگران است و هم نوعی درمان بهشمار میرود: هر کس که آن را بخواند، عمیقاً تحت تاثیر قرار میگیرد و خردمندتر میشود انگار چندین ساعت به گفتوگو با کسی نشسته که عزمش را برای عبور از ژرفترین مشکلات بشری جزم کرده است. داستایفسکی، تولستوی، کافکا، سارتر، کامو و بسیاری دیگر با نویسنده همآوا شدهاند تا از دلواپسیهای غایی بشر بگویند.
[ » معرفی کتاب: کتاب هستی – اثری درباره رواندرمانی اگزیستانسیال ]
کتاب رواندرمانی اگزیستانسیال
یالوم متاثر از کتاب هستی به سراغ رواندرمانی اگزیستانسیال رفته است و به شرح چهار نگرانی و تئوری نهاییاش از زندگی یعنی مرگ، آزادی، انزوا و پوچی پرداخته و تغییرات رشدی، آسیبشناسی روانی و راهبردهای رواندرمانی را با توجه به این چهار مسئله مورد بحث قرار میدهد.
در رواندرمانی اگزیستانسیال کافیست یادآور شویم چه چیزهایی پس زده شدهاند. بدین صورت زمانی که با حقیقت مواجه شویم میتوانیم بهتر زندگی کرده و با مشکلات روبهرو شویم. معنا هنگامی که با این حقایق مواجه میشویم در یک موقعیت مرزی قرار میگیریم، این نقطه جایگاه دلواپسیهای غایی آدمی میباشد؛ و واضحترین آنها مرگ است. دانایی ما بر «بودن» است، نه بر طول مدت «هستن» اما آنچه رخ مینمایاند این است که مرگ با زندگی عجین است، چندان که تولد هر لحظه در دم مرگ آن را به همراه دارد چونان که وقتی از یک لحظه سخن میگوییم درحین گفتار ما آن لحظه به «نیستی» رسیده و «گذشته» میشود.
کنار هم بودن زندگی و مرگ، هراسی است که انسان همواره در سراسر زندگی خود با آن روبهروست. در این باره هگل میگوید: «تاریخ شرح رفتار انسان با مرگ است.» انسان برای گریز از این نیستی و نابودی، به چهار روش مختلف با مسئله مرگ روبهرو میشود که یالوم در کتابش به شرح تک تک آنها میپردازد. مسئله مهم بعدی در کتاب یالوم، مبحث آزادی است. آزادی نیز در بحث اگزیستانسیال به این معناست که فرد مسئول کامل اعمال خود است. ژان پل سارتر میگوید ما حتی در مقابل کارهای نکرده نیز مسئولیم اگر کودکی در آفریقا از گرسنه بودن جان بدهد ما باز هم مسئولیم حتی اگر ندانیم چنین شرایطی وجود دارد.
در اگزیستانسیال سه گونه متفاوت تنهایی یا انزوا وجود دارد. تنهایی بین فردی، تنهایی درون فردی و تنهایی اگزیستانسیال. تنهایی بین فردی تنهایی واقعی است که فرد با از دست دادن چیزها و کسانی که دوستشان دارد، تنها میشود. تنهایی درون فردی جلوهای از باطن و درون شخص است که نامنسجم بوده و با تردیدهای خویش تنها شده و این دریافت یا محصول با دیگران هیچ ارتباطی ندارد. تنهایی اگزیستانسیال، زمانی است که اطراف فرد شلوغ است و شخصیت منسجمی هم دارد اما فرد احساس میکند خودش است و خودش. در واقع فرد احساس تنهایی بزرگی در ضمیر خود دارد که میتواند منجر به این شود که به هر رابطهای چنگ بزند. این تنهایی میتواند وابستگی حاد و بیمارگونی ایجاد نماید.
در پوچی یا بحران معنا پاسخ قطعیای در مورد معنای زندگی وجود ندارد. جستوجوی معنای زندگی کندوکاویی است به درازای تاریخ بشریت و به قدمت نخستین پرسشهای آدمی. در این راستا دو معنا متصور میگردد که یالوم در کتابش به خوبی به شرح و تفصیل آن میپردازد.
چهار بخش اصلی کتاب، شامل یازده فصل میشود که فهرست آن عبارت است از:
- پیشگفتار
- زندگی، مرگ و اضطراب
- مفهوم مرگ برای کودکان
- مرگ و ناهنجاری روانی
- مرگ و رواندرمانی
- مسئولیت
- خواستن
- تنهایی اگزیستانسیال
- تنهایی اگزیستانسیال و رواندرمانی
- پوچی
- پوچی و رواندرمانی
همانطور که اشاره کردیم، مسائل اصلی کتاب عبارتند از مرگ، آزادی، انزوا و پوچی. بنابراین اگر بخواهیم به سادهترین شکل ممکن کتاب رواندرمانی اگزیستانسیال را توصیف کنیم، باید بگوییم این کتاب راهنمایی برای مواجهه با خود زندگی است. زندگی با تمام ابهامها و رنجهایی که سر راهمان قرار میدهد.
در واقع ما با خواندن این کتاب یاد میگیرم رنجهایمان را به رسمیت بشناسیم و خودمان را در برابر آنها مجهز کنیم. برای همه ما پیش آمده که در موقعیتهایی حس میکنیم در برابر جهان و پیچیدگیهایش تنها و بیپناهیم. حس میکنیم اضطراب و ترس در درونمان ریشه دوانده و دیگر نمیتوانیم به شادی و آرامش برسیم. در این موقعیت معمولاً با سوالهای اساسی هستی درگیر میشویم و به وجود و معنای خود شک میکنیم. در همین موقعیت است که اگزیستانسیالیسم میتواند به کمک ما بیاید و آشفتگی زندگی ما را سر و سامان دهد. اگزیستانسیال با ساختار انسانگرایانهاش تنها الگویی است که با ماهیت شخصی و منحصر به فرد هماهنگی دارد.
در نهایت اینکه یالوم در کتابش عوامل شفابخش اگزیستانسیال را اینگونه بیان میکند:
- درک اینکه گاهی زندگی بیانصاف و ستمگر است.
- درک اینکه درنهایت، نمیتوان از بعضی رنجهای زندگی و از مرگ گریخت.
- درک اینکه هرقدر هم به دیگران نزدیک شویم، باز باید به تنهایی با زندگی مواجه شویم.
- درک اینکه هرقدر هم از طرف دیگران راهنمایی و حمایت شویم، درنهایت مسئولیت شیوه زندگی بر عهده خود ماست.
[ » معرفی کتاب: کتاب بار هستی – اثری از میلان کوندرا ]
جملاتی از متن کتاب
مرگ سرچشمه اصلی و آغازین اضطراب است و در نتیجه منشا اصلی ناهنجاری روانی نیز هست.
تصمیم دردناک و رنجآور است نیز به این دلیل که اگر ژرف بنگریم، نهتنها هریک از ما را با آزادی رودررو میکند، بلکه با تنهایی بنیادین و با این واقعیت هم مواجه میسازد که هریک از ما بهتنهایی مسئول وضعیت موجود در زندگی خویشیم.
پدیدههای روانی نظیر خواستن، مسئولیتپذیری، ارتباط با درمانگر و تعهد در زندگی، فرآیندهای کلیدی تحول درمانی شمرده میشوند.
فرد با خود میآغازد تا خود را فراموش کند و خود را در جهان غرقه سازد؛ فرد به درک خویش نائل میآید تا دلمشغول خویش نماند.
یکی از بیماران سرطانی که بیماری به مریاش سرایت کرده بود، سازوکار دگرگونکنندهٔ دیگری را که از رویارویی با مرگ انرژی میگیرد، بهزیبایی توصیف کرد. بلع مشکل شده بود؛ کمکم به غذاهای نرم، بعد پوره و بعد مایعات روی آورد. یک روز که در رستوران حتی نتوانست کمی سوپ رقیق را فرو دهد، به اطراف و سایر مشتریان نگاه کرد و با خود گفت: «اینها میدانند چقدر خوشبختند که میتوانند غذا را قورت دهند؟ اصلاً تا حالا به این موضوع فکر کردهاند؟» او این اصل را در مورد خودش بهکار گرفت و از آنچه که میتوانست انجام دهد و میتوانست تجربه کند، آگاه شد: حقایق بنیادین زندگی، تغییر فصول، زیبایی محیط اطرافش، دیدن، شنیدن، لمس کردن و دوست داشتن.
دوست داشتن بسیار دشوارتر از دوست داشته شدن است و نیازمند آگاهی بیشتر و پذیرش بیشتر موقعیت اگزیستانسیال خویش است.
من معتقدم اگر بتوانیم موقعیتهای تنها و منفرد خویش را در هستی بشناسیم و سرسختانه با آنها رویاروی شویم، قادر خواهیم بود رابطهای مبتنی بر عشق و دوستی با دیگران برقرار کنیم. در صورتی که اگر در برابر مغاک تنهایی، وحشت بر ما غلبه کند، نمیتوانیم دستمان را بهسوی دیگران بگشاییم، بلکه باید دستوپا بزنیم تا در دریای هستی غرق نشویم.
بعضیها بر سر چهارراه مینشینند و هیچ راهی را در پیش نمیگیرند چون نمیتوانند هر دو راه را بروند و این تصور باطل را در ذهن میپرورانند که اگر به اندازهٔ کافی آنجا بنشینند، دو راه ادغام شده و به یک راه بدل میشود و به این ترتیب عبور از هر دو امکانپذیر خواهد شد. رشدیافتگی و شجاعت در آن است که بتوانیم چشمپوشی کنیم و خرد در آن است که جویای راههایی باشیم که ما را به کمترین چشمپوشی ممکن وامیدارند.
مفهوم اولیه بسیار ساده است: هر انسانی علاوه بر اینکه دارای مجموعهای از ظرفیتها و بالقوگیهای فطریست، نسبت به وجود این بالقوگیها در خود نیز آگاهی ازلی و اولیهای دارد. کسی که در زیستن کامل زندگیاش قصور کند، احساس قدرتمند و ژرفی را تجربه میکند که من آن را در اینجا «احساس گناه اگزیستانسیال» مینامم.
موقعیت اگزیستانسیال میگوید دنیا تصادفیست یعنی هر آنچه هست، میتوانست طور دیگری باشد؛ یعنی خود انسانها هستند که خود، دنیای خود و موقعیتشان را در آن میسازند؛ یعنی «معنا» یی در کار نیست، جهان از نقشهای عظیم برخوردار نیست، هیچ خط مشیای جز آنچه فرد خود میآفریند، وجود ندارد. پس معضل بنیادی اینجاست: چطور کسی که نیازمند معناست، آن را در جهانی فاقد معنا بیابَد؟
مشخصات کتاب
- کتاب رواندرمانی اگزیستانسیال
- نویسنده: اروین د. یالوم
- ترجمه: سپیده حبیب
- انتشارات: نی
- تعداد صفحات: ۷۲۰
- قیمت چاپ بیست و یکم: ۴۸۰۰۰۰ تومان
نظر شما در مورد کتاب رواندرمانی اگزیستانسیال چیست؟ لطفا اگر این کتاب را خواندهاید حتما نظرات ارزشمند خود را با ما در میان بگذارید. اگر این کتاب را نخواندهاید، آیا به مطالعه آن علاقهمند شدید؟
[ لینک: کانال تلگرام کافه بوک ]
معرفی چند کتاب دیگر:
