قبل از خواندن کتاب کوکورو شاید بهتر باشد بدانیم این کتاب بیش از یک دهه است که پرفروش‌ترین اثر ادبیِ تاریخ ژاپن محسوب می‌شود. به طوری که گفته شده معمولاً هر کتابفروشی‌ای که در ژاپن در حال ورشکست شدن باشد، با فروش این کتاب دوباره رونق می‌گیرد. از بزرگ بودنِ نویسنده‌ای مثل ناتسومه سوسهکی هم، همین اندازه کافی‌ست که بدانیم عکسش روى اسکناس‌های ژاپن چاپ می‌شد.
ناتسومه سوسهکی متولد هفتم فوریه ۱۸۶۷ است و از او به عنوان یکی از پیشگامان ادبیات داستانی مدرن ژاپن یاد می‌شود؛ نویسنده‌ای که کتاب‌هایش هنوز تجدید چاپ می‌شوند. سوسهکی زندگی دشوار و پیچیده‌ای در کودکی داشت؛ خانواده‌ی تنگدست و پرجمعیتش او را بعد از تولد به زوج دیگری سپردند و او تا ۱۴ سالگی از آغوش خانواده‌ی بیولوژیکش محروم ماند. سوسهکی بعدها در یادداشت‌های شخصی‌اش نوشت:
«احساس ناامنی که هرگز سایه‌اش از زندگی‌ام کنار نرفت، به همان اولین سال‌های تولدم برمی‌گردد. هرچند در ۹ سالگی دوباره دست مادر بر سرم بود، اما در ۱۴ سالگی، با مرگ مادرم باز بی‌پناهی به سراغم آمد و ماندگار شد.»
سوسهکی از همان سال‌های جوانی ترس‌هایش را در دل ادبیات و خواندن و یاد گرفتن پنهان کرد. او در جوانی مدتی به عنوان روزنامه‌نگار مشغول به کار شد و کمی بعد، با دریافت بورس تحصیلی به لندن رفت. در این دوره با دنیای ادبیات کلاسیک قرن نوزدهم اروپا آشنا شد و به زیروبم داستان‌نویسی غرب و تحولات فرهنگی آن اشراف پیدا کرد؛ او بعدها در پیوند تکنیک‌های داستان‌نویسی غرب و روح فرهنگ شرقی به نویسنده‌ای صاحب‌سبک بدل شد و ادبیات عهد میجی را متحول کرد. سوسهکی عمر طولانی نداشت و در اثر بیماری در سال ۱۹۱۶ درگذشت.
[ » معرفی و نقد کتاب: رمان زن در ریگ روان – اثر کوبو آبه ]
کتاب کوکورو
داستان از آنجا شروع می‌شود که مردى جوان به‌خاطر تحصیل به شهر توکیو می‌رود، آنجا با مردِ میانسالى که او را «سنسى» می‌خواند آشنا می‌شود. داستان با اینکه از زبان مرد جوان روایت می‌شود، اما تماماً درباره سنسى است. و این تنها نامی است که ما در طول داستان می‌شنویم. شروع کتاب نیز چنین است:
همیشه سِنسِی خطابش می‌کردم، پس اینجا هم او را فقط به همان نام می‌خوانم، نه به نامِ اصلی‌اش. ربطی به رودربایستی و ملاحظه‌کاری هم ندارد؛ خودم راحت‌ترم. هر بار یادش می‌افتم، بی‌درنگ دلم می‌خواهد بگویم سنسی و هرگاه قلم به دست می‌گیرم نیز همین را می‌خواهم.
سنسى به‌خاطر تاثیر عیمق و جهان‌بینی خاصی که دارد، کنجکاوى مرد جوان را درباره گذشته تاریک و مرموزِ خود برمی‌انگیزد. تکه‌ای از گذشته که هیچکس از آن خبر ندارد، و همان تکه از سرنوشتِ او، تمام زندگی‌اش را تحت‌الشعاع قرار داده است.
در ادامه، ما از طریق نامه‌ای، متوجه گذشته و داستانِ زندگی سنسى می‌شویم. مردى که بخاطر رسیدن به معشوق، حاضر می‌شود با نقضِ اخلاق، به بهترین و تنها دوستش خیانت کند. اما متوجه می‌شویم که بار این گناه، چنان روی سینه‌اش سنگینی می‌کند که نمی‌گذارد لحظه‌ای طعم خوشبختی که تصرف کرده، بچشد. سایه سیاهی که به‌خاطر یک خیانت، دروغ یا حتی سکوت، روى تمام زندگی انسان می‌افتد، شیرینی همه‌چیز را می‌کشد و تمام نور زندگی را در خود می‌بلعد.
از این جهت، داستان کتاب کوکورو مرا یادِ کتابِ «دکتر نون زنش را بیشتر از مصدق دوست دارد» از شهرام رحیمیان انداخت. در آن کتاب، دکتر نون زنش را به مصدق و تمام پیشینه و اعتبار سیاسى‌اش ترجیح می‌دهد. و اینجا سنسى معشوقه‌اش را به دوست دیرینه‌اش. و هر دوی این انتخاب‌ها، چنان بار سنگینی می‌شود، که شخص را به انزجار از همان انتخاب و عشق عمیقى که بهانه و توجیه همه اشتباهات است می‌کشاند.
آیا بدبینی و ناامیدیِ شخص نسبت به جامعه،
ناامیدیِ او از انسان را نتیجه می‌دهد،
یا ناامیدیِ او از یک انسان،
او را از کل جهان ناامید می‌سازد؟
بُن‌مایه‌ی داستان از دیدِ من همین است: نزول شخصیتى که از مسیرِ آلوده و پر از فساد انسان‌ها رد شده و دیگر نتوانسته خلوص و سرشت پاکش را حفظ کند.
کتاب کوکورو تمرکز ویژه‌ای روی این مساله دارد که وقتی در جامعه‌ای فاسد هستى، مادامی که در این فساد زیست می‌کنى، خودت لاجرم بخشى از فساد می‌شوى، چرا که به نوعى، زیست تو وابسته به این جامعه است.
سوسهکی در جایی از داستان می‌گوید:
«جنایتی نابخشودنی است که بگذاری حتی قطره‌ای مرکبِ سیاه بر چیزی سفید و منزه فرو بچکد.»
اشتباه کوچکی که در داستان دنبالش می‌کنیم، شبیه همان یک قطره مرکب سیاه است که برای تیره کردنِ سراسرِ زندگی یک شخص کافی ست. کتاب کوکورو با تکیه‌ای که بر مسائل اخلاقى دارد، داستانِ تنهایی انسان، و رنجِ طولانی و مدامی است که به‌خاطر اخلاقیات بر دوش می‌کشد.
[ » معرفی و نقد کتاب: رمان تسلی ناپذیر – اثر کازوئو ایشی‌گورو ]
جملاتی از متن داستان کوکورو
کسى که به انسان‌ها عشق می‌ورزد و بدون عشق ورزیدن نمی‌تواند زنده باشد، اما ناتوان از پذیرشِ تمام و کمالِ عشق دیگران است؛ سنسى چنین آدمی بود.
خاطره‌ی پیشین زانوزدن جلوی پای شخص، این بار پاگذاشتن روی سرش خواهد شد. پس بهتر است از احترام فعلی چشم‌پوشی کنم. اگر تنهایی امروزم را تحمل کنم، سال‌های بعد مجبور به تحملِ تنهاییِ به‌مراتب شدیدتری نمی‌شوم. ببین، تنهایی بهایی است که ما باید در ازای تولد و زندگی در دوران مدرن بپردازیم: دورانی آکنده از آزادی، خودبسندگی و منیّت.
ابتدا گمان می‌کرد بی‌علاقگی سنسى به او نتیجه‌ی محتومِ بدبینىِ سنسى به جامعه است. اما این توجیهی نبود که او را قانع کند. با آنچه نزد من فاش کرد، باید گفت گاهی حتی عکسِ این فکر ذهنش را درگیر می‌کرد: از کجا معلوم که بی‌علاقگی سنسى به او باعث بدبینی سنسى به جامعه نشده باشد؟
توانِ کلمات منحصر به ارتعاش هوا نیست. آن‌ها می‌توانند چیزهای عظیم‌تر را به حرکت درآورند.
می‌خواهم بی‌هیچ درنگی تو را با سایه‌های سیاه این جهان رودررو کنم. اما نباید بترسی. به سیاهی‌ها خیره شو و آنچه را به کار تو می‌آید دست‌چین کن. منظورم از سیاهی، اصولا سیاهی به لحاظ اخلاقی است.
حتما هنوز به یاد داری روزی به تو گفتم گونه‌ای بشر به نام آدمِ بد در این جهان وجود ندارد. باید توجه داشت بیشتر خوب‌ها هم، اگر موقعیتش پیش بیاید ناگهان بد می‌شوند.
مشخصات کتاب
- عنوان: کتاب کوکورو
- نویسنده: ناتسومه سوسهکی
- ترجمه: قدرت‌الله ذاکری
- انتشارات: برج
- تعداد صفحات: ۲۴۰
- قیمت چاپ دوم – سال ۱۴۰۱: ۷۵۰۰۰ تومان
👤 نویسنده مطلب: نگار نوشادی
نظر شما در مورد کتاب کوکورو چیست؟ لطفا اگر این کتاب را خوانده‌اید، حتما نظرات ارزشمند خود را با ما در میان بگذارید. با نظر دادن در مورد کتاب‌ها در انتخاب کتاب به همدیگر کمک می‌کنیم.
[ لینک: کانال تلگرام کافه بوک ]
» معرفی چند کتاب دیگر از نشر برج:
