کتاب خوشه‌های خشم با عنوان اصلی The Grapes of Wrath رمانی بسیار جذاب و خواندنی از جان اشتاین‌بک John Steinbeck نویسنده آمریکایی است. این شاهکار درباره دوره‌ای از تاریخ آمریکاست که قحطی و ماشینیسم باعث آواره شدن هزاران هزار خانوار شد و داستان کتاب روایت یکی از این خانواده‌هاست. جان اشتاین‌بک در سال ۱۹۶۲ به خاطر آثارش و به‌خصوص به خاطر دو کتابِ خوشه‌های خشم و موش‌ها و آدم‌ها توانست برنده جایزه نوبل ادبیات شود. در این مطلب قصد داریم با نقد رمان خوشه‌های خشم جنبه‌های مختلف کتاب را بررسی کنیم.
*توجه: همان طور که اشاره شد در این مطلب به نقد رمان خوشه‌های خشم می‌پردازیم و هسته اصلی داستان را زیر ذره‌بین قرار می‌دهیم. بنابراین اگر هنوز این رمان را نخوانده‌اید و روی افشاء شدن داستان حساس هستید، پیشنهاد می‌کنیم مطالعه این مطلب را به بعد از خواندن رمان موکول کنید. معرفی کامل رمان خوشه‌های خشم به صورت جداگانه در سایت کافه‌بوک منتشر شده است و شما می‌توانید از طریق لینک زیر معرفی رمان کوری را بخوانید:
» کتاب خوشه‌های خشم – همراه با اینفوگرافیک
همچنین توجه داشته باشید که این رمان با ترجمه‌های مختلفی در بازار موجود است اما به ترتیب اولویت پیشنهاد ما این سه ترجمه است (ما این کتاب را با ترجمه اول در سایت معرفی کرده‌ایم):
- شاهرخ مسکوب – عبدالرحیم احمدی / نشر امیرکبیر
- عبدالحسین شریفیان / نشر نگاه
- رضا اسکندری / نشر مجید
نقد رمان خوشه‌های خشم
به طور کلی می‌توان گفت رمان بزرگ خوشه‌های خشم حول این محورها در گردش است: تجربه‌های مشترک – حرص و طمع شرکت‌ها – صنعتی شدن – ارتباط انسان‌ها با زمین – امید در برابر ناامیدی. در ادامه نقد رمان خوشه‌های خشم هر یک از این مفاهیم بررسی میشود.
زیبایی رمان خوشه‌های خشم نوشته نویسنده بزرگ آمریکایی – جان اشتاین‌بک – در این است که تجربه‌های خانواده جاد، بیانگر تجربیات هزاران خانواده دیگر نیز می‌باشد که به امید یک زندگی بهتر به سوی غرب سفر می‌کنند. چنین تجربه‌های مشترکی در زمینه‌های تاریخی هم دیده میشود که در همان آغاز رمان نمود پیدا می‌کند و در ساختار خود رمان نیز حضور دارد.
این رمان اشتاین‌بک بین فصل‌هایی که به جزئیات زندگی اعضای خانواده جاد می‌پردازد و فصل‌هایی که به شکلی کلی‌تر به مهاجران می‌پردازد، در گذار است. در این فصل‌های رمان به رخدادها، جریانات و گرایشات وسیع‌تری پرداخته میشود و تجربیات مشترک مردم در این میان نمود پیدا می‌کند. بخش‌های روایی رمان به شکل خاصی در ارتباط با این مضمون مؤثر واقع می‌شوند، چون این فصل‌ها همیشه مقدمه‌ای برای فصل‌هایی هستند که با جزئیاتی بیشتر به زندگی خانواده جاد می‌پردازند. در اصل آنها زمینه را برای جنبه‌های خاصی از زندگی این خانواده آماده می‌کنند. به این صورت، تجربیات مشترک اهمیت و جاذبه‌ای به خوشه‌های خشم می‌بخشد، و آن را در میان آثار ماندگار و بزرگ ادبیات آمریکا جای میدهد.
همگام با پیشروی مضمون صنعتی شدن، حرص و طمع شرکت‌ها و ثروتمندان هم مضمونی کلی در این رمان است. این مضمون حتی ارتباطی غیرمستقیم با عنوان اثر هم دارد: عبارت خوشه‌های خشم را می‌توان هم در مکاشفه یوحنا و هم در سرود جنگ جمهوری نوشته جولیا وارد هوی پیدا کرد. هر دوی این اشارات، همان‌طور که از محتوای رمان اشتاین‌بک درک میشود، فریادی هستند نسبت به قدرت‌های بالاتر برای رسیدگی به ظلم و ستم‌هایی که قدرت‌ها نسبت به کشاورزان فاقد زمین روا داشته‌اند. طمع زمین داران ثروتمند از ابتدای رمان تا پایان آن نشان داده شده است، آنها تند و بی‌رحم هستند و برای به دست آوردن سود و ثروت بیشتر به هر کاری دست می‌زنند.
این مضمون هم در فصل‌های روایت کلی و هم در فصل‌هایی که به صورت ویژه به جادها و روابط مسقیم‌شان با دیگران می‌پردازد، مشهود است. به خاطر حرص و طمع زمین‌داران، مردمانی همچون خانواده جاد زندگی غم‌انگیز و سختی را می‌گذرانند. آنها به سختی می‌توانند با درآمد روزانه شان شکم خود را سیر کنند. با شرایطی سخت و مشقت بار از زندگی روبه رو می‌شوند. صدها هزار از مردم در رنج و زحمت هستند فقط به این خاطر که چند شرکت قدرتمند بتوانند پول بیشتری از یک جعبه هلو یا یک کیلو کتان جمع کنند. زیر فشار این وضعیت‌های سخت و دشوار، «خوشه‌های خشم» کارگران به جوش می‌آید، رشد می‌کند و شدت می‌گیرد.
در قسمتی از کتاب درباره بانک‌ها و شرکت‌ها چنین آمده است:
این مخلوقات نمی‌توانند هوا تنفس کنند و گوشت بخورند. آنها سود تنفس می‌کنند و ربح می‌خورند. بدون اینها خواهند مرد، درست مثل شما که بدون هوا و گوشت می‌میرید؛ خیلی تاسف‌آور است. ولی این است که هست؛ همین است که هست. (رمان خوشه‌های خشم)
صنعتی شدن و ماشینی شدن هرچه بیشتر کشاورزی در آمریکا باعث شد زمین‌داران بزرگ و ثروتمند، سود و درآمد بیشتری از زمین‌ها به دست بیاورند. این زمین‌داران قدرتمند وقتی که می‌توانند با به کار گیری تراکتورهای کارآمد زمین هایشان را شخم بزنند، دیگر نیازی به داشتن رفتاری مناسب و شایسته با کارگران نمی‌بینند. صنعتی شدن و ساخت ماشین‌آلات قوی باعث شد شرکت‌ها در صدد بیرون کردن کارگران از زمین‌ها بر آیند و حضور آنها را در روند کارهای کشاورزی غیر ضروری و اضافه بدانند.
صنعتی شدن باعث ایجاد فرایندی کشاورزی و اقتصادی شد که شامل هم ادغام عمودی هستند هم ادغام افقی. (ادغام عمودی وقتی اتفاق می‌افتد که زنجیره دارایی‌های یک شرکت، جزو مالکیت همان شرکت باشد. برای نمونه مالک کنسرو سازی هلو صاحب همان زمین‌هایی هم باشد که هلو‌ها در آن کاشت می‌شوند. ادغام افقی وقتی رخ میدهد که یک شرکت در یک صنعت کامل توسعه می‌یابد. برای نمونه یک کشاورز قدرتمند در کارش موفق عمل می‌کند و کشاورزان دیگر را از تجارت خارج کرده و کسب و کار آنان را نیز خریداری می‌کند.) وقتی این دو فرآیند همزمان اتفاق بیافتند، انحصارها رشد می‌کنند و قدرتمندتر می‌شوند.
[ مطلب مفید: نقد رمان ابله اثر داستایفسکی ]
ارتباط کشاورزان و انسان‌ها با زمین‌هایشان یکی از مضامین مهم در رمان خوشه‌های خشم است.
وقتی که مردم اوکلاهاما مجبور به ترک سرزمین‌شان می‌شوند، واضح است که این فرایندی ویرانگر است. این کشاورزان وجودشان بخشی از زمین‌هایشان بوده است و سال‌ها ارتباطی عمیق با زمین‌هایشان را در خود احساس کرده‌اند: امید و آرزوهایشان را در زمین‌هایشان می‌کاشتند، اما اکنون تراکتورهایی بی‌جان زمین‌هایی را شخم می‌زنند که زمانی زمین آنها بود. راننده تراکتور هیچ وقت خاک را لمس نمی‌کند و ارتباطی با خاک در او ایجاد نمی‌شود، که در دید کشاورزان این نوع کار، مضحک و بی‌ارزش است.
وقتی که کشاورزان آن جا را ترک می‌کنند، بخش از وجود خود را هم به جا می‌گذارند. علاوه بر سختی و اندوه موجود در ترک کردن سرزمین اصلی‌شان، کشاورزان نمی‌توانند ارتباط جدیدی هم با سرزمینی جدید برقرار کنند. آنها مجبور می‌شوند که در جاده‌ها بمانند، بدون داشتن مکانی برای خوابیدن و زندگی کردن، و دائماً در حال حرکت هستند. نمی‌توانند ریشه‌هایشان را در خاک جدیدی بکارند. بی‌مکانی برایشان بسیار مشکل است آن هم با توجه به ارتباطات قبلی‌شان و شیوه‌های ساده و معمولی زندگی که در گذشته داشته‌اند.
اما مهم‌ترین مفهوم در کتاب شاید امید در برابر ناامیدی باشد. وقتی که خانواده جاد از روستای‌شان سفر می‌کنند، هنوز مطمئن نیستند که وقتی به کالیفرنیا برسند با چه چیزی مواجه خواهند شد. هر یک از آنها به شکل متفاوتی با این تردید روبه رو می‌شوند؛ البته بدون توجه به اینکه آنها در مورد آینده به بحث می‌پردازند یا سکوت می‌کنند، نشانه‌ای از امید در تمامی اعضای خانواده دیده میشود. آنها بر این باوراند که سفری را به سوی یک زندگی جدید و بهتر آغاز می‌کنند. مردان امیدواراند که شغلی پیدا خواهند کرد، شخصیت مادر (یکی از مهم‌ترین و قوی‌ترین شخصیت‌های داستان) امیدوار است که خانه‌ای سفید خواهد داشت، رز شارون امید دارد که در شهری زندگی خواهد کرد با یک کمد سرما و دسترسی آسان به سینما.
اعضای خانواده جاد این حس از امیدواری را حفظ می‌کنند، با اینکه در جهانی زندگی می‌کنند که دلایل اندکی برای خوش بین بودن ارائه میدهد. با مشکلات زیادی در زندگی روزانه‌شان روبه‌رو می‌شوند، کار پیدا کردن آسان نیست، غذا گران است، و دائماً مجبور می‌شوند از جایی به جایی دیگر نقل مکان کنند، با این حال این نگرش خوش‌بینانه‌شان را حفظ می‌کنند.
یه چیزی تو زندون یاد گرفتم که میخوام بهت بگم، آدم هیچ‌وقت نباید به اون روزی که آزاد میشه فکر کنه. اینه که آدمو دیوونه میکنه. باید به فکر امروز بود و بعد به فردا. باید همین کارو کرد. این کاریه که آدمهای کارکشته میکنن. تازه‌واردها سرشونو به دیوار میکوبن و هی میپرسن چه‌قدر دیگه باید بمونیم. چرا به روزی که هنوز نیومده فکر می‌کنی؟ (رمان خوشه‌های خشم)
وقتی که مردان وارد باغ هلو می‌شوند و متوجه می‌شوند کارشان چقدر می‌تواند سخت باشد، ما هنوز بر این باور است که می‌توانند پول کافی پس‌انداز کنند و خانه‌ای با زمین‌هایی اطراف آن خریداری کنند. نگرش‌های آنها در تضاد با محیط و شرایط زندگی‌شان است. به این صورت تنشی بین امیدواری و نا امیدی ایجاد میشود که در طول رمان در بخش‌های مختلفی از آن نمود پیدا می‌کند.
👤 مطلبی که تحت عنوان نقد رمان خوشه‌های خشم مطالعه کردید ترجمه‌ای از نقد سایت Grade Saver بود که توسط سایت نقد روز انجام شده است. قسمت‌هایی که از متن کتاب که در این نقد خواندید از ترجمه شاهرخ مسکوب – عبدالرحیم احمدی انتخاب شده است.
نظر شما در مورد نقد رمان خوشه‌های خشم چیست؟ آیا از جان استاین‌بک کتابی خوانده‌اید؟ اگر این کتاب را نخوانده‌اید، آیا به مطالعه آن علاقه‌مند شدید؟ لطفا نظرات خود را با ما در میان بگذارید.
[ لینک: اینستاگرام کافه‌بوک ]
» معرفی چند مطلب خوب دیگر:
