کتاب جهان مکتوب نهمین عنوان از مجموعه دانش عمومی نشر بیدگل است. نویسنده در این کتاب سیر تحول ادبیات و تاثیری که بر روی تمدن بشری گذاشته را بررسی می‌کند. مارتین پوکنر بحث خود را از ایلیاد و اودیسه اثر هومر شروع کرده و در ادامه به بررسی تاثیر ایلیاد بر اسکندر و جهانگشایی‌های او پرداخته و تاثیری که خط یونانی بر این جهانگشایی‌ها گذاشته و مسیر تحقیق و بررسی خود را به همین صورت ادامه می‌دهد. کتاب حاضر سرشار از اطلاعات جذاب تاریخی است و همچنین بسیار ساده و روان نوشته شده که عموم مخاطبان به راحتی می‌توانند آن را بخوانند.
جهان مکتوب روایت جذاب و متفاوتی است از چگونگی تاثیر ادبیات بر رخدادهای مهم جهان، چه وقایع تاریخی و سیاسی، و چه شکل‌گیری ادیان و مکاتب فکری. مارتین پوکنر شیوه روایتی را برای کتاب خود برگزیده و حتی می‌شود گفت ابداع کرده تا اثرش همگانی شود و با هم پوشانی حوزه‌های مختلف ادبیات، تاریخ، فلسفه و دین، به عنوان دانش عمومی در اختیار علاقه‌مندان قرار گیرد. او هم چنین در خلال هدف اصلی خود، به سیر تطور خط، الفبا، کاغذ و چاپ نیز می‌پردازد و نقش آنان را در تاریخ ادبیات و انتشار متون مهم بررسی می‌کند.
درباره کتاب جهان مکتوب بسیار نوشته‌اند که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.
اکونومیست درباره این کتاب چنین نوشته است:
«در آغاز کلمه بود…» کلمات آغازین انجیل یوحنا به روشنی نشان‌دهندۀ ایدۀ اصلی کار پوکنر هستند. مارتین پوکنر در کتاب جهان مکتوب با وام‌گرفتن از ادبیات، تاریخی چند لایه از تمدن و فرهنگ به دست می‌دهد.
استیون گرین‌بلت، نویسنده کتاب «جهان چگونه مدرن شد» می‌نویسد:
کتاب جهان مکتوب صرفا تحقیقی گسترده و پرمایه در خصوص اهمیت بی‌بدیل ادبیات در فرهنگ بشری نیست؛ بلکه یک داستان ماجرایی بزرگ نیز هست؛ داستانی از حروف و کاغذ‌ها و سفینه‌های فضایی، از فاتحان خون‌ریز و بانوان دلربای درباری، و ازکارآفرینان طبقۀ متوسط، ارادۀ معطوف به قدرت و رویای باشکوه آزادی.
در کتاب جهان مکتوب، نویسنده، ما را با خود به سفری یگانه در دل زمان و به گرداگرد عالم می‌برد و طی آن از نقش شگرفی پرده برمی‌دارد که داستان‌ها و ادبیات در خلق جهان امروز ما ایفا کرده‌اند. در این سفر با آثاری آشنا می‌شویم که به تمدن انسانی شکل بخشیده‌اند. آثاری که برخی از آنها دیرزمانی گم شده و از یاد رفته بودند و بعدها از نو کشف شدند.
نخستین شاهکار مکتوب، حماسه گیلگمش، کتاب مقدس عبری، کار عزرای کاتب و سرگذشت گِنجی نوشته بانویی ژاپنی معروف به موراساکی. در دیدار از بغداد، پوکنر از شهرزاد و داستان‌های هزار و یک شب سخن می‌گوید و در قاره آمریکا به تماشای باقی ماندن شگرف حماسه قوم مایا می‌نشینیم. همچنین از کار پیشگامانه بنجامین فرانکلین به عنوان کارآفرینی رسانه‌ای مطلع می‌شویم و تماشا می‌کنیم که چگونه گوته ادبیات جهانی را در سیسیل کشف می‌کند. و گام‌به‌گام تأثیرگذاری روزافزون و خیره‌کنندۀ مانیفست کمونیست را دنبال می‌کنیم. به دیدار تروآ، پرگامون و چین می‌رویم و با برندۀ نوبل ادبی، دِرِک والکوت، در جزایر کارائیب و اورهان پاموک در استانبول به گفتگو می‌نشینیم.
در قسمت دیگری از متن پشت جلد کتاب چنین آمده است:
پوکنر در این کتاب بدیع، ضمن کندوکاو در شانزده متن بنیادینی که آنها را از بیش از چهارهزار سال تاریخ ادبیات جهان انتخاب کرده، ما را با بسیاری از کسانی که اهل شهود و صاحب بینش بوده‌اند آشنا می‌سازد و به روشنی نشان می‌دهد که چگونه نوشتن و به تبع آن ادبیات الهام‌بخش ظهور و سقوط ملت‌ها و امپراتوری‌ها بوده، افکار فلسفی و سیاسی را در درخشان‌ترین اذهان و عقول شرر زده، باورها و عقاید مذهبی را در جان باورمندان پدیدآورده و با تأثیرگذاری بر زندگی نسل‌های بسیار، سیر تاریخ را عوض کرده است.
[ » معرفی و نقد کتاب: کتاب آثار ادبی را چگونه باید خواند؟ – نشر هرمس ]
کتاب جهان مکتوب
جهان مکتوب اثری تحقیقی، کامل و سترگ است که ما را با خود از ابتدای پیدایش خط و مکتوب شدن زبان از بین‌النهرین، نینوا، یونان باستان تا قرون وسطا، چین، آفریقا و روسیه و امروز به‌سفری طول و دراز می‌برد و در نهایت، دیروز را در امروز می‌بیند و برعکس.
حالت داستانی بودن کتاب جهان مکتوب باعث می‌شود که خواننده، بدون خستگی اثر را دنبال کند. در کتاب حاضر داستانی از حروف و کاغذ‌ها و سفینه‌های فضایی، از فاتحان خون‌ریز و بانوان دلربای درباری می‌توان پیدا کرد که هرکدام به نحوی خواننده را مجذوب خود می‌کند. هر فصل کتاب درباره‌ی یک اثر تازه یا یک نوع پیشرفت در زمینه ادبیات است که تاثیراتش بر روی جهان، چه جهان ادبیات و چه جهان انسان بررسی می‌شود.
کتاب با یک مقدمه‌ای جذاب با عنوان «طلوع زمین» آغاز می‌شود، حکایت سفر نخستین انسان‌هایی که در کره ماه فرود آمدند. جایی که خدمه برای بیان احساسات خود به کلمات پناه می‌آورند و نهایتا دست به دامن یکی از متون بنیادین تاریخ، یعنی کتاب مقدس می‌شوند. پوکنر در این کتاب تاکید ویژه‌ای روی متونی دارد که به دلیل تاثیر و نقشی که در شیوه نگریستن ما به جهان می‌گذارند به متون بنیادین بدل می‌شوند. متونی که نگاه ما را به جهان عوض می‌کنند.
در قسمتی از کتاب در این باره می‌خوانیم:
شعر گفتن جزو وظایفی نبود که این سه نفر در تمرینات فضانوردی خود برای انجامش آماده شده باشند و هیچ مهارت خاصی هم در آن نداشتند. آنها در فرایند سخت‌گیرانه گزینش ناسا برای این سفر انتخاب شده بودند، زیرا بهترین خلبانان جنگنده بودند و تا حدی هم از علوم موشکی سردرمی‌آوردند. آندرس در آکادمی نیروی دریایی تحصیل کرده و بعد به نیروی هوایی پیوسته بود و در آنجا در مقام خلبان هواپیماهای رهگیریگان پدافند هوایی در کالیفرنیا و ایسلند خدمت کرده بود. اما حالا باید واژه‌ها، آن هم واژه‌های درست، را پیدا می‌کرد.
فهرست مطالب کتاب جهان مکتوب عبارت است از:
- مقدمه: طلوع زمین
- فصل اول: کتاب بالینی اسکندر
- فصل دوم: پادشاه گیتی: از گیلگمش و آشوربانیپال
- فصل سوم: عزرا و آفرینش کتاب مقدس
- فصل چهارم: آموختن از بودا، کنفوسیوس، سقراط و مسیح
- فصل پنجم: موراساکی و سرگذشت گِنجی: نخستین رمان برجسته در تاریخ جهان
- فصل ششم: هزارویک‌شب با شهرزاد
- فصل هفتم: گوتنبرگ، لوتر و جمهوری نوین چاپ
- فصل هشتم: پوپول ووه و فرهنگ مایا: یک سنت ادبی مستقل
- فصل نهم: دن‌کیشوت و دزدان دریایی
- فصل دهم: بنجامین فرانکلین: صنتعگر رسانه در جمهوری اهل ادب
- فصل یازدهم: ادبیات جهان: گوته در سیسیل
- فصل دوزادهم: مارکس، اِنگلس، لنین، مائو: خوانندگان مانیفست کمونیست متحد شوید
- فصل سیزدهم: آخماتووا و سولژنیتسین
- فصل چهاردم: حماسۀ سونجاتا و سخن‌‌پردازان غرب آفریقا
- فصل پانزدهم: ادبیات پسااستعماری: دِرِک والکات، شاعر کارائیب
- فصل شانزدهم: از مدرسۀ جادوگری هاگوارتز تا هندوستان
ادبیات از آغاز، رابطه‌ای تنگاتنگ با تاریخ و مطالعات تاریخی داشته است. در شیوه‌های کلاسیک و مدرن، پیوسته توجه به این رابطه مطرح بوده است. امّا بحث پیرامون ادبیّات و تاریخ، برای اوّلین بار در آرای غربیان و بر اساس اطلاعات آنها از یونان باستان، نشأت گرفته است. یکی از قدیمی‌ترین نوشته‌ها که در آن به رابطۀ ادبیات با تاریخ پرداخته شده، کتاب فنّ شعر ارسطو است. با توجه به آراء او که قرن‌ها بر اندیشه و تفکر غربی حاکمیّت داشته است، از منظری محتواگرایانه، همواره تاریخ و ادبیات دو امر متفاوت تلّقی می‌شدند و بین آنها دوگانگی برقرار بوده است. اما در کتاب جهان مکتوب اثر پروفسور مارتین پوکنر با رویکردهای مدرن، می‌توان فهمید رابطه ادبیات و تاریخ در چارچوبی تعاملی و نظام‌مند قرار دارد.
یک شعر، داستان یا نمایشنامه، ضمن آنکه بیانگر حالات درونی صاحب اثر است، در بسیاری از موارد، بازگو کننده وضعیت فرهنگ و جامعه‌ای است که شاعر یا نویسنده در آن رشد کرده و دست به قلم برده است. این سخن را در باره هنرهای دیگر نیز می‌توان گفت، اما چون ادبیات ازدوران باستان، اقشار گسترده‌تری از مردم را دربرگرفته و به صورت مکتوب به جا مانده است، شاید بتوان ادعا کرد پس از کتاب‌های تاریخ، هیچ اثری به اندازه ادبیات نمی‌تواند ما را با سرگذشت ملت‌ها آشنا کند. خلاصه این ارتباط تنگاتنگ میان تاریخ و فرهنگ یک کشور و ادبیاتِ آن سرزمین، عینا در مورد کشورهای دیگر نیز صادق است.
شاید به طور مشخص تمرکز اثر حاضر درباره اهمیت کتابخوانی نباشد، اما ایده محوری و جان کلام آن درباره چیزهای است که از اهمیت و نقش کتاب نه در زندگی فردی، بلکه به صورتی فراگیر در سیر رخدادهای مهم تاریخی حکایت دارد. عنوان فرعی کتاب آشکارا به این خط و ربط اساسی اشاره دارد: «چگونه ادبیات به تاریخ شکل داد.» پوکنر پس از پایان این سفر شگفت انگیز به دوره معاصر می‌رسد و امکانات پیشرفته امروزی در زمینه نوشتن را بررسی می‌کند و بین لوح‌های کهن (ابزار نوشتن) و تبلت‌های امروزی شباهت غریبی می‌بیند. شباهتی که به کاتبان دوره باستان برمی‌گردد که چهار زانو می‌نشستند و ابزار نگارش – لوح – را روی پاهایشان قرار می‌دادند!
شاید برایتان جالب باشد بدانید کتاب‌های اصلی که نویسنده در اثر خود در مورد آنها صحبت می‌کند کدام‌ها هستند. نویسنده در این کتاب به «ایلیاد»، «گیلگمش»، «سرگذشت گنجی»، «هزار و یک شب»، «پوپول ووه»، «دن کیشوت»، «مانیفست کمونیست»، «سونجاتا» و در نهایت «هری پاتر» توجه ویژه‌ای نشان داده است. شاید در نگاه اول این کتاب‌ها بی‌ربط به نظر بیایند اما همان‌طور که نویسنده اشاره می‌کند، شباهت آنها روی قدرت، تاثیرگذاری و آغازگری بودن آن‌هاست.
[ » معرفی مطلب مفید: معرفی ۵ رمان بزرگ در دنیای ادبیات ]
جملاتی از متن کتاب جهان مکتوب
خوانشگران در یک فرهنگ غنی و زنده همواره ایده‌ها و ارزش‌های خود را وارد متن می‌کنند و از واژه‌هایی یکسان که صدها و هزاران سال وجود داشته‌اند به شیوه‌های جدید برداشت می‌کنند. ما نباید چنین فرایندی را محدود و ناممکن کنیم. ما می‌توانیم به ستایش متون، قصه‌ها، حکمت و قدمت آنها بپردازیم. متون بنیادین و مقدس یادگارهای خارق‌العاده‌ی فرهنگ و میراث مشترک انسانی ما هستند. اما دقیقا به همین دلیل باید به خوانندگان هر نسل اجازه بدهیم این متن‌ها را از آن خود کنند.
آنا آخماتووا، شاعر روس، هرگز در هیچ فعالیت سیاسی‌ای شرکت نکرد و بااین‌حال پروندۀ او نزد پلیس به چیزی حدود نهصد صفحه می‌رسید. دانستن اینکه حکومت هرگز به او اجازه نخواهد داد که اشعارش را منتشر کند، مانع از این نشد که آخماتووا حتی در این دوران خطرناک دست از نوشتن بردارد.
شهرزاد شروع به قصه‌گویی کرد. قصه‌هایی از پادشاهان بزرگ و مردمان تیزهوش، از جانوران سخنگو و شیاطین مخوف، از گذرگاه‌های تاریک و ماجراجویی‌های شگفت‌انگیز، قصه‌های جادو، اخلاق و حکمت. شهرزاد کاری می‌کرد که وقتی سپیده سر می‌زند، داستانش ناتمام بماند. به این ترتیب، به او اجازه داده می‌شد تا روزی دیگر زنده بماند و پادشاه پایان قصه را بشنود. پادشاه به داستان‌ها گوش می‌داد و همان‌طور که شهرزاد می‌خواست گرفتار شده بود. شاه می‌خواست پایان هر داستان و آغاز داستانی تازه را بشنود و از موقعیتی نفس‌گیر به موقعیت نفس‌گیر دیگری برسد. شب‌هایی متوالی بدین منوال گذشت، با معاشقه‌هایی که به تعریف قصه‌هایی بی‌پایان ختم می‌شد. شهرزاد در امان بود، به‌شرط آنکه به گفتن قصه‌هایی ادامه می‌داد که دنباله‌شان به شب بعد می‌رسید. از اینجا به بعد سرنوشت او و تمام زنانی که در قلمرو باقی مانده بودند در گرو قدرت قصه‌گویی یک زن بود.
نخستین رمان برجسته تاریخ ادبیات جهان توسط ندیمه‌ای نوشته شده که حدود ۱۰۰۰ میلادی در دربار ژاپن می‌زیسته. این ندیمه‌ی ناشناس، جهانی ادبی از تجیرها، بادبزن‌ها و اشعار ژاپنی آفرید که به هیچ متن مکتوبی پیش از خودش شباهت نداشت. داستان این رمان حول رابطه‌ای عاشقانه میان شاهزاده‌ای که از تاج و تخت محروم شده و زنی اشرافی می‌گردد که در روستا مخفی شده است.
حالا ناگهان همه می‌توانند نویسنده شوند و از طریق شبکه‌های اجتماعی خوانندگانی پیدا کنند. سایر نویسندگان نگران آن هستند که در آینده به تولیدکنندگان محتوا بدل خواهند شد و آثارشان دیگر نه به‌عنوان آفریده‌های اصیل ذهن‌های مستقل، بلکه همچون شکلی از خدمت‌رسانی به مشتری قلمداد خواهند شد که برای برطرف کردن تقاضایی خاص طراحی شده‌اند.
چرخهٔ سواد همیشه هم بی‌عیب‌ونقص نیست. مطالعهٔ بی‌قاعده، چه خواندن انواع غلط متن‌های مذهبی باشد چه رمانس‌های عامه‌پسند، می‌توانست آسیب‌های فراوانی به‌همراه داشته باشد.
کلام ما سلاح ماست.
مشخصات کتاب
- عنوان: کتاب جهان مکتوب
- نویسنده: مارتین پوکنر
- ترجمه: علی منصوری
- انتشارات: بیدگل
- تعداد صفحات: ۵۰۶
- قیمت چاپ چهارم – سال ۱۴۰۰: ۱۲۰۰۰۰ تومان
نظر شما در مورد کتاب جهان مکتوب چیست؟ لطفا اگر این کتاب را خوانده‌اید، حتما نظرات ارزشمند خود را با ما در میان بگذارید. با نظر دادن درباره کتاب‌ها در انتخاب کتاب به همدیگر کمک کنیم.
[ لینک: کانال تلگرام کافه بوک ]
» معرفی چند کتاب دیگر از نشر بیدگل:
